هزینه تامین خواسته چند درصد است

هزینه تامین خواسته در اکثر موارد به عنوان خسارت احتمالی توسط خواهان پرداخت می شود و معمولاً بین 10 تا 20 درصد ارزش خواسته اصلی تعیین می گردد. البته قاضی پرونده بر اساس شرایط خاص می تواند این مبلغ را تا 50 درصد هم مشخص کند.

تاحالا شده بخواهید یک دعوای حقوقی را شروع کنید، ولی ته دلتان نگران باشید که نکند طرف مقابلتان تا حکم نهایی صادر شود، اموالش را جابجا کند یا به اسم دیگری بزند؟ خب، دقیقاً برای همین وقت هاست که نهادی به اسم «تامین خواسته» به دادمان می رسد. این یک راهکار حقوقی است که کمک می کند حق و حقوقتان سر جایش بماند و از دست نرود. اما خب، هر کاری خرج خودش را دارد، مخصوصاً کارهای حقوقی. یکی از مهم ترین هزینه هایی که موقع درخواست تامین خواسته باهاش روبرو می شویم، چیزی به اسم «خسارت احتمالی» است که خیلی ها درباره درصد و نحوه محاسبه اش گیج می شوند و سوال دارند.

بیایید در این مقاله، با هم تمام ابهامات و پیچیدگی های این موضوع را واکاوی کنیم؛ از اینکه اصلاً تامین خواسته یعنی چه و چرا مهم است، تا اینکه دقیقاً این «چند درصد» که همیشه سؤال است، چطور محاسبه می شود و چه عواملی روی آن اثر می گذارند. می خواهیم یک بار برای همیشه تکلیف این موضوع را روشن کنیم تا هم خواهان ها، هم خوانده ها، و حتی وکلای عزیز، دید شفاف تری نسبت به این بخش مهم از فرآیند دادرسی پیدا کنند. پس بزن بریم!

تامین خواسته چیست و چرا درخواست می شود؟

احتمالاً تا به حال اسم تامین خواسته به گوشتان خورده یا حتی با آن سر و کار داشته اید. خیلی ساده بخواهیم بگوییم، فرض کنید از کسی طلبکارید یا حقی روی مالش دارید و می خواهید دادخواست حقوقی بدهید. اما نگرانید که تا حکم نهایی صادر شود، طرف مقابل اموالش را جابجا کند یا به اسم دیگری بزند. اینجا تامین خواسته وارد عمل می شود! یعنی شما از دادگاه می خواهید که قبل از صدور حکم نهایی، مال مورد نظر یا معادل آن را از اموال خوانده توقیف کند. هدف اصلی اش هم دقیقاً همین است: حفظ حقوق شما و اطمینان از اینکه وقتی حکمی به نفعتان صادر شد، چیزی برای اجرا کردنش باقی مانده باشد.

تفاوت های کلیدی تامین خواسته با دستور موقت و تامین دلیل

شاید بپرسید این تامین خواسته چه فرقی با چیزهایی مثل دستور موقت یا تامین دلیل دارد؟ بگذارید تفاوت ها را کوتاه بگوییم:

• هدف اصلی: تامین خواسته روی حفظ مال تمرکز دارد تا خواسته شما قابل وصول باشد. دستور موقت دامنه وسیع تری دارد و می تواند شامل توقیف مال، انجام یا منع یک کار باشد. تامین دلیل هم کلاً بحثش جداست؛ هدفش ثبت شواهد و مدارک است تا از بین نروند.
• فوریت: دستور موقت معمولاً با فوریت بیشتری رسیدگی می شود. تامین خواسته هم فوری است، ولی نه به اندازه دستور موقت.
• هزینه ها: در تامین خواسته، معمولاً باید مبلغی به اسم خسارت احتمالی واریز کنید که حتماً وجه نقد است. اما در دستور موقت، گاهی ضمانت نامه بانکی هم قبول می شود. تامین دلیل فقط شامل هزینه های کارشناس و دادرسی است.

هزینه تامین خواسته چند درصد است؟ (پاسخ صریح و قانونی)

رسیدیم به اصل مطلب: این خسارت احتمالی تامین خواسته که باید پرداخت کنیم، دقیقاً چند درصد است؟ بگذارید یک جواب صریح و شفاف بدهم.

در اغلب اوقات و بر اساس ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، وقتی درخواست تامین خواسته می دهید و نیاز به تودیع خسارت احتمالی هست، میزان آن معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزش خواسته شما تعیین می شود. یعنی اگر ارزش آنچه می خواهید توقیف شود ۱۰۰ میلیون تومان باشد، شما باید بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان به عنوان خسارت احتمالی واریز کنید. این یک بازه رایج است که در محاکم قضایی می بینیم.

اما یک اما بزرگ اینجا وجود دارد! قاضی پرونده بر اساس صلاحدید خودش و با توجه به شرایط خاص، می تواند این درصد را افزایش دهد. این اختیار را دارد که مبلغ را تا سقف ۵۰ درصد ارزش خواسته هم تعیین کند! یعنی اگر قاضی حس کند احتمال ورود ضرر به خوانده بیشتر است یا خواهان شواهد محکمی ندارد، ممکن است برای احتیاط بیشتر، مبلغ بالاتری را طلب کند.

این هزینه، خسارت احتمالی است. یعنی اگر شما در دعوای اصلی بازنده شدید، خوانده بتواند از این مبلغ برای جبران ضرر و زیان هایی که به خاطر توقیف اموالش به او وارد شده (مثل از دست دادن یک فرصت معاملاتی یا خواب پولش)، استفاده کند. نکته مهم دیگر این است که این مبلغ حتماً به صورت وجه نقد به حساب سپرده دادگستری واریز شود.

میزان خسارت احتمالی تامین خواسته معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزش خواسته است، اما قاضی با توجه به شرایط خاص پرونده می تواند این مبلغ را تا سقف ۵۰ درصد هم تعیین کند.

مثال های عملی برای محاسبه خسارت احتمالی

بیایید با چند مثال این قضیه را شفاف تر کنیم:

1. خواسته مالی (طلب نقدی): اگر بابت قراردادی، ۵۰۰ میلیون تومان طلب دارید و قاضی ۱۲ درصد خسارت احتمالی تعیین کند، شما باید ۶۰ میلیون تومان (۱۲% از ۵۰۰ میلیون) به حساب دادگستری واریز کنید.
2. خواسته مالی (ملک با ارزش بالا): مثلاً می خواهید یک آپارتمان به ارزش ۸ میلیارد تومان را توقیف کنید. اگر قاضی ۳۰ درصد خسارت احتمالی تعیین کند، شما باید ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان (۳۰% از ۸ میلیارد) پرداخت کنید.
3. خواسته غیرمالی با بهای مشخص (مثل مهریه): اگر خواسته شما ۱۰۰۰ سکه باشد، ابتدا بهای روز سکه ها محاسبه می شود. فرض کنیم بهای کل آن ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان باشد و قاضی ۲۰ درصد تعیین کند، باید ۳۰۰ میلیون تومان واریز کنید.

عوامل موثر بر تعیین درصد خسارت احتمالی و شرایط عدم مطالبه آن

حالا که فهمیدیم هزینه تامین خواسته چند درصد است، حتماً می پرسید چه چیزهایی روی این درصد اثر می گذارند؟ در واقع، تعیین این درصد به صلاحدید قاضی و شرایط خاص هر پرونده برمی گردد.

صلاحدید قاضی و شرایط پرونده

اصلی ترین عامل، همین قدرت تشخیص و ارزیابی قاضی است. قاضی با دقت به موارد زیر نگاه می کند:

• مستندات خواهان: چقدر دلایل و مدارک محکمی برای ادعایتان دارید، در تعیین درصد خسارت احتمالی موثر است. مدارک قوی می تواند به درصد کمتری منجر شود.
• احتمال تضییع یا تفریط خواسته: آیا خطر از بین رفتن یا جابجایی مال وجود دارد؟ هرچه این احتمال بیشتر باشد، قاضی ممکن است برای حفظ حقوق شما درصد بالاتری را به عنوان خسارت احتمالی طلب کند.
• نوع و ماهیت خواسته: دعوا مالی است یا غیرمالی؟ عین معین است یا یک طلب نقدی؟ ارزش خواسته چقدر است؟ این ها همه در تصمیم قاضی موثرند.
• اوضاع مالی طرفین (در موارد خاص): گاهی اوقات، وضعیت مالی خواهان و خوانده هم می تواند با تشخیص قاضی دخیل باشد.

موارد عدم الزامی بودن تودیع خسارت احتمالی طبق قانون

جالب است بدانید که همیشه هم نیاز به پرداخت خسارت احتمالی تامین خواسته نیست! طبق تبصره ۱ ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در چند مورد خاص، شما از پرداخت این مبلغ معاف هستید. البته این معافیت به این معنا نیست که قاضی اصلاً نمی تواند خسارت احتمالی را طلب کند، بلکه این یک اختیار است:

1. دعوا مستند به سند رسمی باشد: این یکی از مهم ترین موارد است. مثلاً وقتی با یک چک واخواست شده، سفته، سند ازدواج یا هر سند رسمی دیگری که قابلیت اجرایی شدن دارد، می خواهید تامین خواسته بگیرید، معمولاً نیازی به پرداخت خسارت احتمالی ندارید. قانون فرض می کند سندی که دارید، محکم است و احتمال بی حقی شما کمتر است. اما حتی با وجود سند رسمی، قاضی ممکن است با دیدن شرایط خاص پرونده باز هم مبلغی را تعیین کند.
2. خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد: اگر دادگاه تشخیص دهد که مال مورد نظر شما در خطر از بین رفتن یا جابجایی است، می تواند بدون دریافت خسارت احتمالی، قرار تامین خواسته را صادر کند.
3. در مواردی که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد: این مورد بیشتر شامل اسناد تجاری خاصی مثل همان اوراق تجاری واخواست شده می شود. در این موارد، قانون دست قاضی را باز نمی گذارد و دادگاه مجبور است درخواست تامین را قبول کند و معمولاً هم خسارت احتمالی نمی گیرد.

در برخی موارد خاص مانند مستند بودن دعوا به سند رسمی یا خطر از بین رفتن خواسته، ممکن است نیازی به پرداخت خسارت احتمالی تامین خواسته نباشد.

تفاوت عدم الزام با اختیار دادگاه در عمل

شاید بپرسید اگر سند رسمی داشتم، خیالم راحت باشد؟ نه دقیقاً! این موارد عدم الزام برای خواهان است. اما قاضی همچنان اختیار دارد که اگر شرایط را خاص تشخیص داد، از شما بخواهد که این مبلغ را واریز کنید. این نشان می دهد که در سیستم قضایی ما، صلاحدید قاضی چقدر مهم است.

مقایسه: خسارت احتمالی تامین خواسته در برابر سایر هزینه های دادرسی

خیلی از افراد وقتی حرف از هزینه پرونده حقوقی می شود، همه چیز را با هم قاطی می کنند. مثلاً فکر می کنند هزینه تامین خواسته همان هزینه دادرسی است، در حالی که این دو کاملاً با هم فرق دارند.

وقتی می گوییم هزینه های دادرسی درباره پولی حرف می زنیم که بابت به جریان افتادن پرونده، رسیدگی و صدور حکم پرداخت می شود. این پول بیشتر برای دولت است و شامل تمبر دادرسی و هزینه های اوراق قضایی می شود. این هزینه ها را (حداقل در ابتدا) باید پرداخت کنید. اما خسارت احتمالی تامین خواسته یک چیز کاملاً جداست.

خسارت احتمالی در واقع نوعی سپرده است که در حساب دادگستری می ماند. این پول مال دولت نیست. این برای این است که اگر شما در دعوای اصلی تان موفق نشدید، خوانده بتواند از این مبلغ برای جبران ضرر و زیان های وارده به او استفاده کند. اگر شما دعوا را ببرید، این پول به خودتان برگردانده می شود.

یک هزینه دیگر هم هست: حق الوکاله وکیل. این هم کاملاً مستقل از دو مورد بالاست. حق الوکاله پولی است که شما به وکیل خود می دهید تا پرونده تان را پیگیری کند. این مبلغ بر اساس توافق بین شما و وکیل، تعرفه ها و پیچیدگی پرونده تعیین می شود و ربطی به دادگاه یا خسارت احتمالی ندارد.

برای اینکه بهتر متوجه تفاوت ها بشوید، یک جدول مقایسه ای کوتاه برایتان آماده کرده ایم:

عنوان هزینه	هدف از پرداخت	ماهیت مبلغ	سرنوشت مبلغ در صورت پیروزی خواهان
هزینه دادرسی	اداره فرآیند قضایی، رسیدگی به پرونده، صدور حکم و قرارها	مبلغی که به حساب دولت واریز می شود (تمبر دادرسی و…)	به خواهان برگردانده نمی شود (ممکن است خواهان این هزینه ها را از خوانده مطالبه کند).
خسارت احتمالی تامین خواسته	جبران ضرر احتمالی وارده به خوانده در صورت بی حقی خواهان	سپرده ای که در حساب دادگستری می ماند	در صورت پیروزی خواهان، تماماً به او بازگردانده می شود.
حق الوکاله وکیل	اجرت وکیل برای پیگیری و دفاع از پرونده	توافقی بین موکل و وکیل	مستقل از نتیجه پرونده است و به وکیل پرداخت می شود.

پس هر کدام از این هزینه ها هدف خاص خودشان را دارند و باید آن ها را از هم تمیز داد تا در محاسبه هزینه تامین خواسته و سایر مخارج حقوقی، دچار اشتباه نشوید. این اطلاعات خصوصاً برای کسانی که می خواهند بدانند مبلغ تامین خواسته شامل چه چیزهایی می شود، خیلی کاربردی است.

مراحل پرداخت و سرنوشت خسارت احتمالی

خب، حالا که می دانیم هزینه تامین خواسته چند درصد است، وقتش رسیده که ببینیم این پول چطور پرداخت می شود و آخر و عاقبتش به کجا می رسد. سرنوشت خسارت احتمالی تامین خواسته کاملاً وابسته به نتیجه نهایی پرونده شماست.

نحوه تودیع واریز وجه

وقتی قاضی قرار تامین خواسته را صادر می کند و مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی تامین خواسته مشخص می کند، به شما فرصت می دهد آن مبلغ را به حساب سپرده دادگستری واریز کنید. این کار معمولاً از طریق شعب بانک ملی انجام می شود. بعد از واریز، فیش آن را به شعبه تحویل می دهید تا به پرونده ضمیمه شود و قرار تامین خواسته اجرا گردد.

شرایط و زمان استرداد خسارت احتمالی به خواهان

اگر شما در دعوای اصلی تان پیروز شدید و حکم قطعی به نفع شما صادر شد، تبریک! حالا وقتش رسیده که پول سپرده تان را پس بگیرید. در این حالت، چون حقانیت شما اثبات شده، مبلغ خسارت احتمالی که واریز کرده بودید، تماماً به شما بازگردانده می شود. برای این کار باید درخواست کتبی استرداد به دادگاه ارائه دهید و بعد از طی مراحل اداری، پول به حساب شما واریز خواهد شد. این معمولاً بعد از قطعیت حکم صورت می گیرد.

شرایط و مهلت مطالبه خسارت توسط خوانده

حالا فرض کنید داستان برعکس شد و شما در دعوای اصلی بازنده شدید. خوانده ای که اموالش به خاطر درخواست شما توقیف شده بود، حق دارد که آن مبلغ تامین خواسته را از شما مطالبه کند. خوانده می تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی مبنی بر بی حقی خواهان، خساراتی را که از بابت توقیف اموالش به او وارد شده، از دادگاه درخواست کند. این مطالبه بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی صورت می گیرد و رأی دادگاه در این خصوص قطعی است.

این خسارات می توانند شامل مواردی مثل خواب سرمایه یا از دست دادن فرصت های معاملاتی باشند.

پس، مراحل پرداخت خسارت احتمالی تامین خواسته و سرنوشت آن کاملاً وابسته به نتیجه نهایی پرونده شماست. برای همین، قبل از اقدام به تامین خواسته، خوب فکر کنید و با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا از ریسک های احتمالی آگاه باشید.

نکات مهم و حقوقی کاربردی پیرامون خسارت احتمالی تامین خواسته

تا اینجا در مورد اینکه هزینه تامین خواسته چند درصد است و سرنوشت این پول چه می شود، حرف زدیم. حالا وقتش رسیده به چند نکته ظریف و کاربردی بپردازیم که دید شما را نسبت به تامین خواسته و خسارت احتمالی تکمیل کند.

میزان خسارت احتمالی قابل اعتراض نیست!

یکی از باورهای اشتباه این است که می توان به درصد خسارت احتمالی تامین خواسته تعیین شده توسط قاضی اعتراض کرد. اما حقیقت این است که شما فقط می توانید به «قرار تامین خواسته» (اصل توقیف مال) اعتراض کنید، نه به مبلغ و درصدی که قاضی برای خسارت احتمالی مشخص کرده. قاضی در تعیین این مبلغ، اختیارات وسیعی دارد و تصمیم او در این خصوص معمولاً قطعی است. پس حواستان باشد!

پرداخت خسارت احتمالی روی اصل دعوا اثری ندارد

خیلی ها فکر می کنند اگر خسارت احتمالی تامین خواسته را پرداخت کنند، یعنی پرونده را برده اند یا شانس برنده شدنشان بیشتر است. این هم یک اشتباه رایج است. پرداخت این مبلغ فقط یک ضمانت اجرا است و هیچ ربطی به ماهیت اصلی دعوا و اینکه حق با شماست یا خوانده ندارد. دادگاه فارغ از این مبلغ، به مدارک و دلایل طرفین رسیدگی می کند تا به حقیقت برسد. پس این دو موضوع را با هم قاطی نکنید.

مسئولیت خواهان فراتر از مبلغ تودیع شده

فرض کنید ۱۰۰ میلیون تومان به عنوان خسارت احتمالی واریز کرده اید، اما خوانده ادعا می کند که به خاطر توقیف مالش، ۲۰۰ میلیون تومان ضرر کرده است. آیا خواهان فقط تا سقف همان ۱۰۰ میلیون مسئول جبران خسارت است؟ خیر! اگر دادگاه تشخیص دهد که خوانده بیشتر از آن مبلغ ضرر کرده، خواهان مسئول جبران تمام خسارات وارده خواهد بود، حتی اگر بیشتر از مبلغ تودیع شده باشد. این نکته خیلی مهم است و نشان می دهد که درخواست تامین خواسته بدون دلیل موجه، می تواند برای خواهان هم عواقب مالی سنگینی داشته باشد. پس قبل از درخواست تامین خواسته و خسارت احتمالی، حسابی فکر کنید.

نقش تبدیل تامین در سرنوشت خسارت احتمالی

قبلاً گفتیم که خوانده می تواند درخواست تبدیل تامین بدهد؛ یعنی به جای توقیف یک ملک، وجه نقد یا اوراق بهادار به همان میزان را در حساب دادگستری بگذارد. این کار روی سرنوشت خسارت احتمالی که خواهان اولاً پرداخت کرده بود، تأثیری ندارد و آن مبلغ کماکان به عنوان ضمانت در حساب می ماند تا تکلیف اصلی دعوا مشخص شود.

امکان درخواست اعسار از پرداخت خسارت احتمالی

بعضی ها ممکن است توان پرداخت مبلغ خسارت احتمالی تامین خواسته را نداشته باشند، مخصوصاً اگر این مبلغ بالا باشد. آیا راه چاره ای هست؟ بله. خواهان می تواند درخواست اعسار از پرداخت خسارت احتمالی را مطرح کند. یعنی از دادگاه بخواهد به دلیل عدم توانایی مالی، او را از پرداخت این مبلغ معاف کند یا اجازه دهد در چند قسط پرداخت شود. البته قبول این درخواست هم بستگی به تشخیص قاضی و اثبات اعسار دارد.

تاثیر مستثنیات دین در اجرای قرار تامین خواسته

یکی دیگر از موارد مهم، بحث مستثنیات دین است. این ها اموالی هستند که قانون برای حفظ حداقل های زندگی بدهکار، اجازه نمی دهد توقیف شوند، مثل خانه مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی و ابزار کار. در اجرای قرار تامین خواسته هم، اگر هدف توقیف و نهایتاً فروش مالی باشد، باید این مستثنیات دین رعایت شوند. اما اگر خواسته شما دقیقاً «عین معین» باشد و همان مال خاص را می خواهید توقیف کنید، حتی اگر جزو مستثنیات دین هم باشد، توقیف آن مجاز است چون قرار نیست فروخته شود، بلکه حفظ می شود.

خسارت احتمالی تامین خواسته فقط یک ضمانت است و هیچ تاثیری بر حقانیت شما در اصل دعوا ندارد. پس هوشمندانه و با مشاوره حقوقی قدم بردارید.

نتیجه گیری

در این مقاله مفصل و دوستانه، با هم سفر کردیم به دنیای پیچیده اما کاربردی تامین خواسته و سعی کردیم به سوال مهم هزینه تامین خواسته چند درصد است؟ یک جواب شفاف و جامع بدهیم. دیدیم که این هزینه که به اسم خسارت احتمالی شناخته می شود، یک سپرده است که خواهان برای جبران ضررهای احتمالی خوانده واریز می کند.

یادتان باشد، این مبلغ معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزش خواسته تعیین می شود، اما قاضی پرونده بر اساس شرایط خاص و مستندات موجود، این اختیار را دارد که آن را تا ۵۰ درصد هم افزایش دهد. همچنین متوجه شدیم که در برخی موارد خاص، مثل مستند بودن دعوا به سند رسمی، ممکن است نیازی به پرداخت این خسارت نباشد، هرچند تصمیم نهایی با قاضی است.

از تفاوت های اساسی خسارت احتمالی با هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل گفتیم و به سرنوشت این پول بعد از صدور حکم نهایی اشاره کردیم؛ اینکه اگر حق با شما باشد، به حسابتان برمی گردد و اگر بازنده شدید، خوانده می تواند آن را برای جبران خساراتش مطالبه کند. نکات ظریفی مثل غیرقابل اعتراض بودن میزان خسارت احتمالی، عدم تأثیر آن بر اصل دعوا و مسئولیت خواهان فراتر از مبلغ تودیع شده را هم بررسی کردیم.

امیدوارم این مقاله به شما کمک کرده باشد تا با دیدی بازتر و اطلاعات کامل تری نسبت به محاسبه هزینه تامین خواسته و ابعاد مختلف آن اقدام کنید. واقعیت این است که مسائل حقوقی پیچیدگی های خاص خودشان را دارند و حتی با خواندن کامل یک مقاله هم نمی توان همه جزئیات را پوشش داد. پس بهترین کار این است که قبل از هر اقدامی، حتماً و حتماً با یک وکیل متخصص و باتجربه مشورت کنید. او با دانش و تجربه خودش می تواند با توجه به شرایط دقیق پرونده شما، بهترین راهنمایی را ارائه دهد و از هزینه ها و مشکلات احتمالی آینده جلوگیری کند. به قول معروف، کار را به کاردان بسپارید!