خلاصه کتاب تصمیم گیری در کودکان ( نویسنده رضا پورحسین )

کتاب تصمیم گیری در کودکان نوشته دکتر رضا پورحسین، یک راهنمای کاربردی برای والدین و مربیان است تا بتوانند مهارت حیاتی تصمیم گیری را از سنین پایین در فرزندانشان پرورش دهند. این کتاب با رویکردی ساده و عملی، به شما کمک می کند تا کودکانی مستقل، مسئولیت پذیر و خودباور تربیت کنید و آن ها را برای رویارویی با چالش های زندگی آماده سازید. در این مقاله می خواهیم خلاصه این کتاب پربار را با هم مرور کنیم.

شاید خیلی وقت ها پیش آمده که بچه های ما توی تصمیم گیری های کوچیک و بزرگ زندگیشون به مشکل می خورن یا کلاً نمی دونن چطوری باید تصمیم بگیرن. از انتخاب اسباب بازی تو مغازه گرفته تا تصمیم گیری برای رشته تحصیلیشون تو آینده، این مهارت حسابی کارآمده. اگه فکر می کنید آموزش این چیزها کار سختیه یا اصلا بهش نیازی نیست، سخت در اشتباهید! دنیای امروز، دنیای انتخاب هاست و کسی موفق تره که بتونه بهتر انتخاب کنه. پس بیایید ببینیم دکتر رضا پورحسین تو کتابش چی بهمون یاد میده.

چرا یادگیری تصمیم گیری برای بچه ها اینقدر مهمه؟ (یک نگاه کلی)

ببینید، بحث تصمیم گیری فقط به یه انتخاب ساده ختم نمیشه. این یه مهارت اساسی تو زندگیه، از همون بچگی که انتخاب می کنه امروز چه لباسی بپوشه تا وقتی که بزرگ شد و خواست برای آیندش برنامه ریزی کنه. اگه بچه ها از همون اول یاد نگیرن چطوری تصمیم بگیرن، همیشه وابسته به بقیه می مونن. یعنی چی؟ یعنی برای هر کاری، حتی یه کار کوچیک، منتظر می مونن یکی دیگه بهشون بگه چیکار کنن. این وضعیت نه برای خودشون خوبه، نه برای شما! یه بچه وابسته، معمولاً اضطراب بیشتری داره، چون حس می کنه خودش نمی تونه از پس مشکلات بربیاد. مسئولیت پذیریش هم میاد پایین، چون همیشه عادت کرده یکی دیگه بار تصمیم ها رو به دوش بکشه. نتیجه چی میشه؟ یه آدم بزرگسال که تو جامعه هم نمی تونه خوب عمل کنه و دائم تو زندگی شخصی و کاریش به چالش می خوره. پس آموزش مهارت تصمیم گیری در کودکان یه جور سرمایه گذاری برای آینده شونه.

رضا پورحسین کیه و چرا کتابش رو باید بخونیم؟

آشنایی با نویسنده: رضا پورحسین

دکتر رضا پورحسین یکی از متخصصین باتجربه و شناخته شده تو حوزه روانشناسیه. ایشون سال هاست که در زمینه تربیت کودک و نوجوان فعالیت می کنن و سعی دارن با زبانی ساده و کاربردی، مفاهیم پیچیده روانشناسی رو به والدین و مربیان آموزش بدن. رویکرد ایشون بیشتر بر پایه راهکارهای عملی و قابل اجراست تا پدر و مادرها بتونن توی زندگی روزمره شون از این نکات استفاده کنن و تاثیرش رو روی بچه ها ببینن. کتاب ها و مقالات ایشون همیشه یه جور راهنمای دلسوزانه برای خانواده ها بوده.

تصمیم گیری در کودکان: یک راهنمای ضروری

کتاب تصمیم گیری در کودکان، همونطور که از اسمش پیداست، دقیقاً روی همین موضوع مهم یعنی آموزش تصمیم گیری به کودکان تمرکز کرده. این کتاب توسط نشر لک لک منتشر شده و هدفش اینه که به والدین و مربیان یاد بده چطور می تونن از همون سنین پایین، بذر استقلال و اعتماد به نفس رو تو بچه ها بکارن. دکتر پورحسین تو این کتاب، چالش های رایج والدین رو مطرح می کنه و بعد راه حل های عملی بهشون ارائه میده. اگه دنبال یه راهنمای مرحله به مرحله و قابل فهم برای پرورش استقلال در کودکان و تربیت کودک مسئولیت پذیر هستید، این کتاب یه انتخاب عالیه.

تصمیم گیری چیه و چند نوع داره؟ (بر اساس فصل اول و دوم کتاب)

تعریف تصمیم گیری و استقلال از دیدگاه کتاب

شاید فکر کنیم تصمیم گیری فقط یعنی انتخاب بین چند تا گزینه. اما دکتر پورحسین تو کتابش این مفهوم رو فراتر می بره. از نظر ایشون، تصمیم گیری یعنی فرایند انتخاب یک راه حل از بین چندین راه حل ممکن برای حل یک مسئله. این فرایند فقط در مورد کارهای بزرگ نیست، بلکه تو تمام لحظات زندگی ما وجود داره. از طرفی، استقلال هم ارتباط تنگاتنگی با تصمیم گیری داره. یه بچه مستقل، کسیه که می تونه خودش فکر کنه، انتخاب کنه و مسئولیت انتخابش رو بپذیره. این دو مفهوم مثل دو روی یک سکه هستن که کنار هم به رشد و خودباوری کودک کمک می کنن.

۶ نوع تصمیم گیری که بچه ها ممکنه بگیرن

دکتر پورحسین تو کتابش به شش نوع مختلف از تصمیم گیری اشاره می کنه که بچه ها ممکنه در طول روز یا زندگیشون باهاش روبرو بشن:

1. تصمیم گیری ساده (روزمره): این ها همون تصمیم های کوچیکن که هر روز باهاشون سر و کار داریم. مثلاً انتخاب کنیم امروز چی بخوریم یا با کدوم اسباب بازی بازی کنیم. اینا معمولاً بدون فکر عمیق گرفته میشن.
2. تصمیم گیری اضطرابی (ناشی از ترس): وقتی بچه ها از پیامدهای تصمیم شون می ترسن یا نگرانن که اشتباه کنن، ممکنه یه تصمیم عجولانه بگیرن یا اصلاً تصمیم نگیرن و کار رو به تعویق بندازن. اینجا اضطراب حرف اول رو می زنه.
3. تصمیم گیری احساسی (بر پایه هیجان): این تصمیم ها بیشتر بر اساس حس و حال لحظه ای کودک گرفته میشن، نه منطق. مثلاً یهو از یه چیزی خوشش بیاد و بخواد همون لحظه اونو داشته باشه، بدون اینکه به عواقبش فکر کنه.
4. تصمیم گیری تقدیری (واگذاری به بخت): اینجا کودک هیچ تلاشی برای فکر کردن یا انتخاب نمی کنه و تصمیم رو به شانس یا سرنوشت واگذار می کنه. انگار می گه هرچی شد، شد!
5. تصمیم گیری تاخیری (فرار از تصمیم): تو این حالت، کودک از تصمیم گیری فرار می کنه و هی اون رو عقب میندازه. این ممکنه به خاطر ترس از انتخاب اشتباه یا عدم اعتماد به نفس باشه.
6. تصمیم گیری های منطقی و اساسی (آگاهانه و سنجیده): این بهترین نوع تصمیم گیریه که ما می خوایم تو بچه ها پرورش بدیم. تو این حالت، کودک قبل از هر انتخابی، فکر می کنه، جوانب رو می سنجه، مزایا و معایب رو بررسی می کنه و بعد یه انتخاب آگاهانه انجام میده.

نشانه هایی که می گه بچه مون تو تصمیم گیری مشکل داره

همونطور که تو کتاب اشاره شده، بعضی وقت ها بچه ها علائمی از خودشون نشون میدن که نشونه ضعف تو مهارت تصمیم گیری در کودکان هست. اگه این علائم رو تو بچه تون دیدید، باید یه فکری برای تقویت این مهارت ها بکنید:

• وابستگی شدید به والدین یا دیگران: برای هر انتخاب کوچیکی ازتون نظر می پرسه یا می خواد شما به جاش تصمیم بگیرید.
• اضطراب بالا در مواجهه با انتخاب ها: وقتی باید بین چند چیز انتخاب کنه، مضطرب میشه و کلافه به نظر میاد.
• عدم مسئولیت پذیری: اگه یه تصمیم اشتباه گرفت، تقصیر رو گردن بقیه میندازه یا سعی می کنه از زیر بار مسئولیتش شونه خالی کنه.
• ترس از اشتباه کردن: این ترس باعث میشه از هر نوع تصمیمی پرهیز کنه.
• عجله در تصمیم گیری یا تعلل بیش از حد: یا خیلی سریع و بدون فکر تصمیم می گیره، یا انقدر تعلل می کنه که فرصت از دست میره.

چه چیزهایی روی قدرت تصمیم گیری بچه ها تاثیر می ذاره؟ (عوامل درونی و بیرونی)

قدرت تصمیم گیری تو بچه ها یه شبه به وجود نمیاد. عوامل مختلفی، چه داخلی و چه خارجی، می تونن روی این مهارت اثر بذارن. شناخت این عوامل به ما کمک می کنه تا بهتر بتونیم به بچه هامون کمک کنیم.

عوامل درونی: از خلق وخو تا سن

بعضی از چیزها از درون خود کودک نشات می گیرن و روی توانایی تصمیم گیریش اثر میذارن:

• خلق و خو: بعضی بچه ها ذاتاً محتاط ترن و بیشتر فکر می کنن، بعضی ها هم ریسک پذیرترن و ممکنه عجولانه تصمیم بگیرن.
• ویژگی های شخصی: مثلاً میزان خودباوری کودک، هوش هیجانیش، و حتی میزان خوش بینی یا بدبینی اش روی نحوه تصمیم گیریش اثر میذاره.
• سن کودک: هرچی کودک بزرگتر میشه، توانایی های شناختیش هم رشد می کنه و می تونه تصمیم های پیچیده تری بگیره. یه بچه چهار ساله نمی تونه مثل یه ده ساله فکر کنه.
• میزان اضطراب: بچه هایی که اضطراب بالایی دارن، معمولاً تو تصمیم گیری مشکل دارن، چون ترس از پیامدهای بد، فلجشون می کنه.

عوامل بیرونی: محیط و نوع مشکل

محیطی که کودک توش رشد می کنه و نوع مسائلی که باهاش روبروست هم خیلی مهمن:

• نوع مشکل: آیا مسئله ای که باید در موردش تصمیم بگیره، ساده ست یا پیچیده؟ آیا راه حل های زیادی داره یا فقط چند گزینه محدود؟
• آشنایی با موضوع: اگه کودک در مورد موضوعی اطلاعات کافی داشته باشه، راحت تر تصمیم می گیره. مثلاً اگه بدونه خواص میوه ها چیه، انتخاب میوه براش راحت تره.
• محیط خانوادگی و آموزشی: تو خونه و مدرسه، چقدر به بچه ها اجازه داده میشه که خودشون تصمیم بگیرن؟ آیا تشویق میشن یا دائم سرزنش؟ یه محیط حمایتی خیلی مهمه.

راهکارهای طلایی برای پرورش مهارت تصمیم گیری در کودکان

خب، حالا که اهمیت و عوامل مؤثر رو فهمیدیم، بریم سراغ بخش جذاب و عملی کار: چطور می تونیم این مهارت رو تو بچه هامون پرورش بدیم؟ دکتر پورحسین راهکارهای خیلی خوبی تو کتابش ارائه داده.

اعتماد به نفس: پایه ی تصمیم گیری های درست

اولین و شاید مهم ترین قدم برای اینکه بچه ها بتونن خوب تصمیم بگیرن، داشتن اعتماد به نفسه. اگه بچه ها به خودشون اعتماد نداشته باشن، چطور می تونن به انتخاب هاشون اعتماد کنن؟

کتاب به انواع اعتماد به نفس اشاره می کنه و راهکارهای عملی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان میده. مثلاً به جای اینکه فقط نتیجه رو تشویق کنید، تلاش بچه ها رو تحسین کنید. مهم نیست نقاشی اش چقدر خوب شده، مهم اینه که چقدر برای کشیدنش تلاش کرده. بهشون کارهای متناسب با سنشون واگذار کنید و اجازه بدید خودشون انجام بدن، حتی اگه خرابکاری کردن. یه جمله معروف هست که میگه:

«به کودک خود ماهی ندهید، ماهیگیری را به او بیاموزید. این جمله در مورد تصمیم گیری هم صدق می کند. به او تصمیم ندهید، بلکه راه و رسم تصمیم گیری را نشانش دهید.»

اگه بچه ها حس کنن توانایی انجام دادن کارها رو دارن و به خودشون باور داشته باشن، جسارت بیشتری برای تصمیم گیری پیدا می کنن.

مسئولیت پذیری: قدم به قدم تا استقلال

یه بچه مسئولیت پذیر، راحت تر می تونه تصمیم بگیره چون می دونه هر تصمیمی، یه مسئولیت پشتش داره و ازش فرار نمی کنه. افزایش مسئولیت پذیری در کودک یه فرایند تدریجیه.

• چگونه کودک مسئولیت پذیری را تربیت کنیم؟ باید از کارهای کوچیک شروع کنیم. مثلاً ازش بخواهید اسباب بازی هاش رو خودش جمع کنه، تختش رو مرتب کنه، یا تو کارهای ساده خونه مثل چیدن سفره کمک کنه.
• مسئولیت دادن به بچه ها را از چه کارهایی آغاز کنیم؟ شروع کنید با چیزهایی که به خودشون مربوط میشه. مثلاً انتخاب لباس مدرسه، یا برنامه ریزی برای بازی های عصرشون. بعد کم کم به سمت کارهای خونه و جمعی برید.
• از چه سنی مسئولیت پذیری را آموزش دهیم؟ از همون سنین پیش دبستانی (۳-۴ سالگی) میشه با کارهای خیلی ساده شروع کرد. مثلاً اینکه وقتی چیزی رو برداشته، خودش هم بذاره سر جاش.
• نکاتی که در هنگام واگذاری مسئولیت به کودک باید در نظر داشت: مهم ترین نکته اینه که نظارت داشته باشید، اما نه اینکه همه کار رو خودتون انجام بدید. اگه اشتباه کرد، سرزنشش نکنید. بهش بگید اشکالی نداره، دفعه بعد بهتر میشه. هدف اینه که یاد بگیره، نه اینکه بترسه.

استقلال طلبی: بال و پر دادن به بچه ها

پرورش استقلال در کودکان یعنی بهشون فضا بدیم تا خودشون با مسائلشون روبرو بشن و راه حل پیدا کنن. این به معنی رها کردنشون نیست، بلکه حمایت کردن ازشون در حین تجربه کردنه.

• اهمیت استقلال در رشد روانی و اجتماعی کودک: یه بچه مستقل، تو مدرسه، تو جمع دوستانش و تو آینده شغلیش موفق تره. کمتر به مشکلات روحی برمی خوره و اعتماد به نفسش بالاتره.
• راهکارهای افزایش استقلال طلبی در کودک: بهشون حق انتخاب های محدود و مشخص بدید. مثلاً می خوای امروز سوپ بخوری یا ماکارونی؟ نه اینکه چی میخوای بخوری؟ که خیلی گسترده باشه. اجازه اشتباه کردن رو بهشون بدید. اگه تصمیم اشتباهی گرفت، کمکش کنید که ازش درس بگیره، نه اینکه عواقبش رو کاملاً از بین ببرید. از تصمیمات کوچیکشون حمایت کنید، حتی اگه با سلیقه شما جور نیست.

تفکر نقادانه و حل مسئله: کلیدهای هوشمندی

تقویت تفکر نقادانه در کودکان و توانایی حل مسئله، دو تا ستون مهم برای تصمیم گیری های منطقی و اساسی هستن. کسی که خوب فکر می کنه، خوب هم تصمیم می گیره.

• ارتباط تفکر نقادانه با تصمیم گیری صحیح: تفکر نقادانه یعنی توانایی بررسی اطلاعات، تحلیل شرایط و دیدن مسائل از زوایای مختلف. یه بچه که خوب فکر می کنه، گول حرف های بقیه رو نمی خوره و خودش شرایط رو می سنجه.
• راهکارهای پرورش هوش هیجانی در کودک: هوش هیجانی به بچه ها کمک می کنه احساساتشون رو بشناسن و مدیریت کنن، مخصوصاً تو تصمیم گیری های احساسی. باهاشون در مورد احساساتشون حرف بزنید، تشویقشون کنید که احساساتشون رو بیان کنن و یادشون بدید چطور تو موقعیت های استرس زا آروم باشن.
• عوامل موثر در پرورش تفکر خلاق در کودک: به بچه ها اجازه بازی آزادانه بدید، اونا رو تشویق کنید که سوال بپرسن، به جواب هاشون گوش بدید و ایده هاشون رو جدی بگیرید. معماها و بازی های فکری خیلی کمک کننده اند.
• روش های تشویق کودک به تفکر قبل از عمل: قبل از اینکه یه تصمیمی بگیره، ازش سوالات راهنما بپرسید: اگه این کارو کنی چی میشه؟ به نظرت راه دیگه ای هم هست؟ اگه اشتباه کنی چطور؟

نکات طلایی برای ما پدر و مادرها و مربی ها

دکتر پورحسین تو کتابش کلی نکته دیگه هم داره که خیلی کاربردیه. اینجا چند تا از مهم تریناشو می ذاریم:

1. الگوی خوبی باشید: خود شما چطور تصمیم می گیرید؟ آیا با منطق جلو میرید یا احساسی؟ بچه ها بیشتر از هر چیز، از شما یاد می گیرن.
2. صبور باشید: یادگیری تصمیم گیری زمان بره. قرار نیست یه شبه بچه ها همه چیزو یاد بگیرن. اشتباه می کنن و این طبیعیه.
3. آرامش خودتون رو حفظ کنید: وقتی بچه ها تو تصمیم گیری به مشکل می خورن یا اشتباه می کنن، عصبانی نشید. با آرامش باهاشون صحبت کنید و کمکشون کنید که راه درست رو پیدا کنن.
4. حجم انتخاب ها رو کنترل کنید: اول کار، انتخاب های زیاد بهشون ندید. مثلاً به جای اینکه بگید چه لباسی می خوای بپوشی؟ بگید می خوای پیراهن آبی رو بپوشی یا زرد رو؟
5. پیامدها رو توضیح بدید: قبل از اینکه تصمیم بگیرن، پیامدهای احتمالی انتخابشون رو براشون توضیح بدید تا خودشون بتونن بسنجن. البته نه به شکلی که بترسن.
6. اجازه بدید اشتباه کنن و از اشتباهشون درس بگیرن: این یه قسمت حیاتی از یادگیریه. اگه همیشه جلو اشتباهاتشون رو بگیرید، هیچوقت مسئولیت پذیری رو یاد نمی گیرن.

چه اتفاقی میفته وقتی بچه ها خوب تصمیم می گیرن؟ (نتایج مثبت)

اگه ما به عنوان والدین و مربیان، روی آموزش تصمیم گیری به کودکان سرمایه گذاری کنیم، نتایج فوق العاده ای رو تو زندگیشون می بینیم. این نتایج فقط به خودشون ختم نمیشه، بلکه روی خانواده و جامعه هم تاثیر مثبت می ذاره:

• رشد شخصیت قوی و خودکارآمد: بچه ها حس می کنن که توانا هستن و می تونن از پس کارها بربیان. این حس، یه پایه قوی برای شخصیتشون میسازه.
• کاهش وابستگی و اضطراب: دیگه دائم چشمشون به شما نیست و خودشون می تونن گلیم خودشون رو از آب بکشن بیرون. اضطرابشون هم کمتر میشه چون به توانایی های خودشون باور دارن.
• افزایش موفقیت در مدرسه و روابط اجتماعی: تو مدرسه بهتر می تونن انتخاب کنن (مثلاً انتخاب دوست، انتخاب فعالیت های فوق برنامه) و تو روابط اجتماعیشون هم مهارت های بهتری از خودشون نشون میدن.
• آمادگی برای چالش های بزرگ تر در آینده: زندگی پر از چالش های کوچیک و بزرگه. بچه هایی که از کودکی خوب تصمیم گرفتن، تو بزرگسالی هم می تونن با مشکلات پیچیده تر بهتر کنار بیان و راه حل های خلاقانه پیدا کنن.

همونطور که تو کتاب خلاصه کتاب تصمیم گیری در کودکان ( نویسنده رضا پورحسین ) هم تاکید شده:

«توانایی تصمیم گیری، چراغ راهی است که مسیر موفقیت و استقلال را برای کودکان روشن می کند.»

نتیجه گیری

در نهایت، باید بگم که آموزش مهارت تصمیم گیری در کودکان یه کار زمان بر و تدریجیه، اما ارزشش رو داره. کتاب دکتر رضا پورحسین با رویکردی ساده و کاربردی، راهنمای فوق العاده ای برای ما پدر و مادرها و مربیان هست تا بتونیم این مهارت حیاتی رو تو بچه هامون پرورش بدیم. یادمون باشه، تصمیم گیری یه مهارت اکتسابیه و با تمرین، تشویق و صبر ما، تقویت میشه.

حالا وقتشه که شما هم دست به کار بشید و این راهکارهای عملی رو تو خونه و با بچه هاتون امتحان کنید. اگه کتاب تصمیم گیری در کودکان رضا پورحسین رو خوندید یا تجربه ای تو آموزش تصمیم گیری به فرزندانتون دارید، حتماً تو بخش نظرات برامون بنویسید.