بی ام و یا بی ام دبلیو؛ پورش یا پورشه؟ نام خودرو های آلمانی به فارسی چگونه تلفظ می شود؟

هر زبانی ویژگی ها و مؤلفه های آوایی و نوشتاری خودش را دارد و مثلا گویندگان زبان فارسی نام های خارجی را الزاما مانند خود آن ها نمی توانند تلفظ کنند یا بنویسند؛ بنابراین نام های خارجی در زبان مقصد در اینجا فارسی معمولا تغییر می کنند و به گونه دیگری نوشته یا خوانده می شوند.

بعضی نام ها نیز به دلایل فرهنگی اجتماعی و … در زبان ها تغییر می کنند. مثلا ما در ایران نام خودرو آلمانی «مرسدس بنز» به اختصار «بنز» می گوییم در بسیاری از زبان های دیگر مانند فرانسوی آن را به اختصار «مرسدس» می خوانند.

برای این که موضوع زیاد ذهنی نباشد با مثال عینی تفاوت کاربرد نام خودرو های خارجی در فارسی ادامه می دهیم.

اختلاف زبان ها در نوشتار و گفتار

اختلاف زبان ها از نظر نوشتاری به تفاوت خط یا الفبای نگارشی و دستور زبان بستگی دارد زیرا همه زبان ها لزوما با یک خط نوشته نمی شوند و دستور و نحو یکسانی ندارند. حتی زبان هایی که خط کمابیش یکسان و مشابه دارند مانند عربی و فارسی یا انگلیسی و آلمانی باز هم تفاوت هایی دارند که به ویژه در هنگام برگردان نام های خاص نمود پیدا می کند.

مثلا ما نام خودرو فرانسوی «پژو» را در فارسی این چنین می نویسیم اما در عربی آن را متناسب با الفبای خودشان «بیجو» می نویسند.

تفاوت زبان ها از نظر آوایی هم توجیه دارد زیرا هر زبانی لزوما مخرج ادای تمام واج ها صدا ها یا تکیه های سیلابیک زبان دیگر را ندارد. مثلا ما در فارسی نام همان خودرو فرانسوی را پژو تلفظ می کنیم که با تلفظ فرانسوی متفاوت است چون مخرج صدای «eu» آن گونه که فرانسوی ها تلفظ می کنند در فارسی وجود ندارد. عرب زبان ها نیز این نام را با مؤلفه های آوایی زبان خودشان به گونه ای دیگر تلفظ می کنند چون مخرج آوا های دیگری از این واژه فرانسوی را ندارند.

به همین ترتیب نام خودرو آلمانی «Volkswagen» غالبا در فارسی «فولِکس واگُن» خوانده می شود که با تلفظ آلمانی آن تفاوت دارد. این نام از ترکیب واژگان Volk (مردم) و «Wagen» (خودرو) درست شده و به معنی «خودرو مردم» است.

حالا شاید به خودتان بگویید مثلا تلفظ فارسی نام خودرو ایتالیایی «فراری» در فارسی مشابه زبان ایتالیایی است چون ما مخرج همه حروف آن را در فارسی داریم.

اما در حقیقت چنین نیست. چون اولا در زبان ایتالیایی دو حرف «r» پشت سر هم را با تشدید می خوانند و در ثانی به جز مخرج تکیه روی سیلاب ها هم در دو زبان متفاوت است. در ایتالیایی غالبا تکیه را روی بخش ماقبل آخر می گذارند (در اینجا روی حرف «a») در حالی که ما در فارسی تکیه را روی بخش آخر کلمه می گذاریم؛ بنابراین اگر برای یک ایتالیایی نام خودرو «فِرّاری» را شبیه واژه فارسی «فَراری» (ولی به کسر «ف») تلفظ کنید ممکن است متوجه منظور شما نشود.

بی ام و یا بی ام دبلیو؟ کدام درست است؟

اصولا دانش زبان شناسی قائل به ویژگی پویایی زبان است و بنابراین سخن از درست یا نادرست بودن به ویژه برای تلفظ نام های خارجی چندان محلی از اعراب ندارد. مگر آن که فرد یا گروهی بخواهد به گونه ای دیگر و متفاوت از عرف پذیرفته شده در جامعه با واژه برخورد کند که در آن صورت ممکن است بدفهمی و گسست مفهومی پیش بیاید.

واژگان اروپایی که در یکی دو سده اخیر به همراه فناوری های جدید وارد فارسی شده اند به مرور تغییر کرده اند. بعضی از آن ها با نوواژه های قراردادی عوض شده اند مانند هواپیما خودرو بالگرد و غیره. اما برخی دیگر از واژه ها به ویژه نام های خاص مانند نام خودروها تغییرات دیگری کرده اند.

کلمات عام و نام های خاص اروپایی در ابتدا بیشتر از زبان فرانسوی و گاه آلمانی وارد ایران می شد واژگان و نام هایی چون تلفن ماشین آسانسور اتوبان ژنراتور دولوکس بی ام و و نام تمام ماه های میلادی و ….

اما با رواج گرفتن گسترده زبان انگلیسی در دهه های اخیر در فارسی تلفظ و نگارش این واژگان و نام های فرانسوی و آلمانی به سمت انگلیسی رفت. لوکس به لاکچری برلن به برلین اوت به آگست ژوئن به جون و مارک به برند تغییر یافت. این تغییرات حتی دامن فارسی را هم گرفته به طوری که واژگان بسیار عادی و روزمره فارسی همچون زمان قضاوت مورد و لغو هم در زبان جوانان به ترتیب به تایم جاج کیس و کنسل بدل شده اند.

به دلیل همین استیلای انگلیسی در سال های اخیر برخی اصرار داشته اند نام خودرو آلمانی BMW را که تا پیش از این در فارسی «بی ام و» می گفتیم به صورت انگلیسی یعنی «بی ام دبلیو» تلفظ کنند و بنویسند. اخیرا نیز برخی مقاومت کرده و توصیه می کنند به همان «بی ام و» که به آلمانی نزدیک تر است برگردیم.

به هر روی باید گفت که فارسی مانند هر زبان دیگری راه خودش را می رود و اگرچه اهل سخن و ادیبان تلاش می کنند تا زیبایی و متمایز بودن این زبان همچنان حفظ شود اما از سوی دیگر بحث بر سر این که تلفظ «بی ام و» آلمانی را بگیریم یا «بی ام دبلیو» انگلیسی مانند آلمانی ها «پورشه» بگوییم یا مانند انگلیسی ها و فرانسوی ها «پورش» چیزی نیست که اتفاقی بر سر آن موجود باشد و در نهایت گویندگان فارسی برای پرهیز از گسست مفهومی بر سر آن به یک عرف کمابیش واحد دست می یابند کما این که همیشه ی چنین بوده است.