معاون علمی و فناوری باید فرد جوانِ دانشگاهی و آشنا به مدیریت فناوری باشد

معاون علمی در عصر چالش‌های نوظهور (۶)؛

دکتر بابک مختاری، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و بنیان گذار یکی از شرکت دانش بنیان ایران به ویژگی‌ها و مشخصاتی که معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان باید در دولت جدید برخوردار باشد اشاره کرد و در این خصوص به خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری انکو گفت: طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ در حوزه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری کار‌های خیلی خوبی صورت گرفته که مهمترین آن بحث نمایشگاه فروشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل است؛ اقدامی که یک نوع بازسازی برای شرکت‌های دانش بنیان فعال در حوزه تولید تجهیزات آزمایشگاهی محسوب می‌شد.

رئیس اسبق پارک علم و فناوری خوزستان افزود: این کار خیلی به صورت خوب و منسجم انجام شد. در این اقدام هم به فروشنده و سازنده و هم به خریدار تسهیلات داده می‌شد. تقریبا ۹۰ درصد خریداران نیز بخش دولتی بودند. چنین اقدامی باعث شد تجربه بسیار موفقی در این زمینه شکل بگیرد به طوری که نیاز ۸۰ تا ۹۰ درصد تجهیزات آزمایشگاه‌های آموزشی و ۳۰ تا ۴۰ درصد نیاز تجهیزات آزمایشگاهی مراکز تحقیقاتی ایران توسط تولید کنندگان داخلی تامین شد.

وی اظهارکرد: دستیابی به چنین توانایی از برنامه خوب معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و شبکه سازی که بین سازندگان، سازندگان- ذی نفعان و مصرف کنندگان ایجاد کرده بود، سرچشمه می‌گیرد بنابراین انتظار می‌رود معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در دوره جدید با توجه به اینکه پسوند اقتصاد دانش بنیان نیز به این معاونت اضافه شده است، چنین بازار‌هایی را برای سایر بخش‌ها به عنوان مثال در حوزه آب و فاضلاب یا وزارت نیرو هم تشکیل دهد و شبکه سازی منسجمی بین سازندگان و مصرف کنندگان به وجود آورد.

وی بیان کرد: مصرف کنندگان این حوزه عموما دولتی یا خصولتی هستند بنابراین ایجاد شبکه سازی کار خیلی سختی نیست. این بخش را می‌تواند از طریق بخش نامه و دستورالعمل پای کار آورد. اگر بازار‌های منسجمی برای شرکت‌های دانش بنیان و فناور ایجاد شود، به این حوزه کمک زیادی می‌تواند بکند. 

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه اکنون شرکت‌های فناور و دانش بنیان بیشتر در قالب تسهیلات و معافیت‌های مالیاتی حمایت می‌شوند. یک مقدار از این مرحله عبور کرده ایم، اما کافی نیست باید از این مرحله عبور کنیم و به سمتی برویم که بازار آنها را گسترش دهیم. اگر بازار آنها را گسترش دهیم نقش آنها در اقتصاد داخلی در تولید ناخالص داخلی بیشتر خواهد شد و اثرش را در پسوند اقتصاددانش بنیان معاونت علمی بهتر نشان خواهد داد. 

باید به بحث تکمیل زنجیره ارزش تولیدات دانش بنیان توجه شود

مختاری گفت: یک مورد دیگر که امیدوارم در این حوزه نیز ورود پیدا کند بحث تکمیل زنجیره ارزش تولیدات دانش بنیان است. در حال حاضر محصولات دانش بنیان زیادی تولید می‌شوند و اخیرا رقم شرکت‌های دانش بنیان به ۱۰ هزار رسیده است؛ کاری به این عدد و رقم‌ها ندارم. شاید اگر هزار شرکت داشته باشیم که چندین میلیارد دلار درآمد داشته باشد خیلی بهتر از این باشد که ۱۰۰ هزار شرکت داشته باشیم، اما یک میلیارد دلار درآمد هم نداشته باشند، اما مساله مهم این است که اکنون شرکت‌های خوبی داریم که محصولاتی را تولید می‌کنند که محصولات آنها می‌توانند در صنایع و بخش‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

وی افزود: گویا طی سه سال گذشته در صنعت الکترونیک برای تولید موبایل به چندین شرکت تسهیلات پرداخته شده است. هرچند موبایل وسیله‌ای است که کاربرد و فروش خیلی زیادی دارد، اما لازم بود پیش از این اقدام شبکه‌ای از افراد تشکیل می‌دادیم و شرکت‌هایی که در حوزه‌های مختلف تجهیزات دیگری تولید کرده اند و دانش فنی داشته اند را شناسایی می‌کردیم. سپس برای هریک از آنها شرح وظایفی می‌نوشتیم و ماموریتی برایشان تعریف می‌کردیم.

وی عنوان کرد: به عنوان مثال باید شرکتی روی گلس، شرکت دیگر فقط روی بحث قاب و شرکت دیگر هم روی دوربین لنز تلفن همراه کار کنند. برای همه این بخش‌ها جداگانه شرکت و توانایی تولید محصول داریم یا حداقل به دانش فنی تولید رسیده ایم. چنین کاری اگر انجام می‌شد و انجام شود، هم زنجیره ارزش تولیدات دانش بنیان مان تکمیل می‌شود و هم به هدف مان که تولید محصول استراترژیک با پشتوانه دانش فنی قوی است، می‌رسیم.

وی تصریح کرد: ارائه تسهیلات به شرکتی _که سابقه فعالیت او معلوم نباشد _ برای اینکه خط مونتاژی را وارد کند، جزو اهداف و ماموریت‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیست؛ ورود خط مونتاژ اصلا بد نیست، اما در راستای رسالت این معاونت نیست. وزارت صمت می‌تواند این کار را انجام دهد. اگر شرکتی هم می‌خواهد مونتاژ کار کند باید در کنار او شرکت‌های دیگری نیز به فعالیت ادامه دهند.

بحث پیوست فناوری باید مورد توجه قرار گیرد

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: بحث پیوست فناوری از جمله بحث‌هایی است که به یکی از بند‌های قانونی کشور اضافه شده است. طبق بحث پیوست فناوری هر قراردادی که با شرکت‌های خارجی یا شرکت‌های بزرگ داخلی امضا می‌شود، شرکت‌های دانش بنیان نیز باید به آن شرکت‌هایی که قرار است فناوری را خریداری کنند یا بحث انتقال دانش فنی را داشته باشد، متصل شوند. به عنوان مثال شرکتی یک قرارداد یک میلیارد دلاری یا ۵۰۰ میلیون تومانی با شرکت خارجی بسته است.۲ الی ۵ درصد آن باید به بحث پیوست فناوری منتقل شود.

وی یادآورشد: همانگونه که در پروژه‌های عمرانی بحث پیوست زیست محیطی و پیوست فرهنگی را داریم. بحث پیوست فناوری نیز به آن هم اضافه شده است. اگر بحث پیوست فناوری ۲۰ تا ۳۰ درصد در حوزه انرژی به خصوص وزارت نیرو، وزارت نفت و وزارت صمت اجرایی شود، بازار بسیار بزرگی برای شرکت‌های دانش بنیان و فناور ساخته خواهد شد. این شرکت‌ها دیگر نیازی نخواهند داشت تا از تسهیلات کم بهره دولتی استفاده کنند یا تمام هم و غم شان را روی بحث معافیت‌های مالیاتی بگذارند. اگر چنین کاری انجام شود، این شرکت‌ها آنقدر قوی خواهند شد که به اقتصاد داخلی کشور کمک کنند.

وی بیان کرد: همچنین طی سه سال گذشته مجموعه بنیاد ملی نخبگان که وابسته به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری است و ریاست آن برعهده این معاونت است، فعالیت خوبی نداشته است. طرح‌های بسیار خوب شهید احمدی روشن و شهید بهشتی باید ادامه پیدا کنند. این طرح‌ها باید زمین گذاشته نشوند.

رایزنان فرهنگی باید با فناوری و تجارت آشنایی داشته باشند

رئیس اسبق پارک علم و فناوری خوزستان به سیاست‌های داخلی و خارجی که باید معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در پیش بگیرد، اشاره کرد و گفت: اقتصاد کشور به سیاست‌های داخلی و خارجی گره خورده است. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری برنامه خوب رایزن فناوری دارد. در این برنامه باید از افراد متخصص در حوزه سیاست خارجی و سفارتخانه‌ها استفاده کند.

وی افزود: رایزنان فناوری که برای جا‌های مختلف منصوب می‌شوند باید با اصول تجارت و فناوری آشنایی داشته باشند. به عنوان مثال فناوری در یک کشوری رونمایی شده و کاربرد پیدا کرده است. اگر رایزن فناوری آن فناوری و تجارت آن حوزه را بشناسد و بداند آینده آن فناوری به کجا ختم می‌شود، ۳ تا ۴ شرکت داخلی را به شرکتی که آن فناوری را آورده است، متصل می‌کند. او می‌داند که این فناوری‌ها را باید به نحوی وارد کشور کنیم یا براساس توانمندی‌های داخلی مان برطرف سازیم.

مختاری بیان کرد: متاسفانه اشکالی که وجود دارد، تصور می‌کنند هر فردی که در دانشگاه اروپایی تحصیل کرده و متخصص است، اگر رایزن فرهنگی شود، موفق‌تر خواهد بود. این تصور کاملا اشتباه است. حتی اگر یک فرد دانشگاهی را هم می‌خواهند به این سمت منصوب کنند باید سابقه فعالیت او را مشاهده کنند. آیا شرکت دانش بنیان تاسیس کرده است؟ آیا فعالیت تجاری موفق یا حتی ناموفق داشته است؟ آیا با اصول اولیه تجارت و شرکت داری آشنایی دارد. 

به گفته وی، برنامه رایزن فناوری یا رایزن اقتصاد فناوری یا اقتصاد دانش بنیان برنامه خوبی می‌تواند باشد و در حوزه سیاست خارجی مان نیز می‌تواند به تقویت اقتصاد و شرکت‌های دانش بنیان کمک کند.

معاون علمی و فناوری باید جوان باشد

بنیان گذار یکی از شرکت دانش بنیان ایران گفت: معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان حوزه‌ای فرد محور است. در این حوزه ساختار و سیستم چندان اهمیتی ندارد. کسانی که در این حوزه فعالیت دارند می‌توانند کارایی آن مجموعه را بالا ببرند از اینرو جوان بودن معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان می‌تواند در این زمینه مثمر ثمر باشد. 

به گفته وی، تغییرات این حوزه فوق العاده سریع است از اینرو یک فرد جوان خیلی بهتر می‌تواند تغییرات را درک کند و خودش را با تغییرات آپدیت کند. افراد مسن بهتر است به عنوان مشاور در این زمینه فعالیت داشته باشند.

وی افزود: همچنین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان باید هم در داخل و هم در خارج از کشور تحرک زیادی داشته باشد. خودش و تیمش باید مدام فناوری‌ها را رصد کنند. کار آنها جهادی و میدانی است. کار ستادی و پشت میز نشستن و صدور چهارتا بخش نامه نیست. به عنوان مثال سال‌ها پیش اپلیکیشن‌هایی مانند تپسی و اسنپ برای فعالیت شان درگیری‌هایی با دو مجموعه شهرداری و وزارت کشور داشتند. در آن زمان دکتر ستاری با پیگیری‌هایی که انجام داد، مشکلات این فناوران را برطرف کرد.

وی در پایان اظهارکرد: معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان باید جوان و اهل تعامل و ترجیحا دانشگاهی باشد. فرد دانشگاهی که کار صنعتی کرده است و با حوزه مدیریت فناوری و نوآوری آشنایی دارد. چنین فردی خیلی می‌تواند کمک کند تا فردی که دانشگاهی بوده، اما هیچ کدام از این کار‌ها را نکرده است یا فردی باشد که در حوزه تجارت آدم موفقی بوده، اما در حوزه مدیریت نواوری و فناوری و در حوزه آینده پژوهی این حوزه اطلاعات خوبی ندارد.