2 برنامه جدید برای افزایش امنیت خون های اهدایی/ تامین 100 درصدی نیاز بیمارستان ها

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون ضمن تشریح اقدامات این سازمان برای اجرای تست های جدید غربالگری در خون های اهدایی جهت افزایش امنیت خون و فرآورده های خونی، در عین حال گفت: ایران از نظر امنیت خون در رتبه های بالا قرار دارد و در این حوزه جزء کشورهای با درآمد بالا محسوب می شود؛ به این معنا که با تامین امکانات مالی هر اقدامی که مدنظر باشد، انجام می شود.

دکتر عبادالله سالک مقدم در گفت وگو با انکو، با بیان اینکه در آستانه 50 سالگی سازمان انتقال خون قرار داریم، اظهار کرد: بررسی کارنامه کاری سازمان انتقال خون بیانگر این است که همواره در رتبه بندی های جهانی در جایگاه بالا قرار داشته ایم؛ به طور مثال، از وضعیت خوبی در شاخص های «اهدای خون به صورت 100 درصد داوطلبانه» و «تولید فرآورده» برخورداریم.

وی با بیان اینکه 98 درصد از «خون کامل» را به فرآورده تبدیل می کنیم، افزود: تبدیل 98 درصدی خون به فرآورده های خونی، یک شاخص بالای جهانی به حساب می آید. بررسی ها بیانگر این است که بسیاری از کشورهای صاحب نام دنیا، 97 درصد از خون های گرفته شده را به فرآورده های خونی تبدیل می کنند؛ در حالی که این میزان در کشور ایران 98 درصد است.

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون درباره امنیت خون های اهدایی در کشور نیز خاطرنشان کرد: کشورهای دنیا را از منظر سلامت خون به سه گروه «درآمد بالا»، «درآمد متوسط» و «درآمد کم» تقسیم بندی کرده اند. ایران از نظر امنیت خون در رتبه های بالا قرار دارد و جزو کشورهای با درآمد بالا محسوب می شود.  

وی ادامه داد: اگرچه تحریم شده ایم و با محدودیت های فراوانی مواجه هستیم ولی به نحوی عمل کرده ایم که از نظر امنیت خون جزو کشورهای امنیت بالا به حساب می آییم. منظور از درآمد بالا این است که امکانات مالی فراهم است و هر اقدامی که مدنظر باشد، انجام می شود.

دکتر عبادالله سالک مقدم – معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون

او درباره اقدامات سازمان انتقال خون توضیح داد: اگرچه دستاوردهای مهمی به دست آورده ایم اما همچنان در مسیر کسب دستاوردها گام برمی داریم. سازمان انتقال خون، روش های نوینی را طی 2 سال اخیر طراحی کرده و برخی از این روش ها با هدف ارایه خدمات بهتر عملیاتی شده اند.

اجرای آزمایش های نوکلییک اسید تست

سالک مقدم درباره روش های نوین سازمان انتقال خون اظهار کرد: طرح آزمایش های غربالگری «نَت» (نوکلییک اسید تست) یک آزمایشگاه مولکولی است. این آزمایش سبب می شود دوران پنجره ای بیماری ها به شدت کاهش یابد و میزان امنیت خون به شدت بیشتر شود.

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون درباره آثار انجام آزمایش نوکلییک اسید بر خون های اهدایی افزود: بیماری های ویروسی مانند «HIV» که باعث ایدز می شوند و همچنین بیماری های ویروسی «هپاتیت ب» و «هپاتیت سی» به وسیله آزمایش «نَت» بررسی می شوند. دوران پنجره ای در روش آزمایش نوکلییک اسید نسبت به روش های گذشته به شدت کاهش می یابد. آزمایش نَت نه تنها سبب کاهش دوران پنجره ای بیماری ها می شود بلکه میزان امنیت و ذخایر خون را افزایش می دهد؛ چرا که افراد کمتری در مرحله مشاوره پزشکی حذف می شوند.

وی با اشاره به دیگر مزایای آزمایش نوکلییک اسید اظهار کرد: انجام تست نت می تواند دوران محدودیت های پرخطری را به شدت کاهش دهد؛ به طور مثال، اگر برخی عوامل پرخطر پس از یک سال شناسایی می شوند، با انجام این تست طی چند ماه شناسایی می شوند.

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون با بیان اینکه افزایش ذخایر خون آثار مثبتی به ارمغان می آورد؛ افزود: با انجام آزمایش نَت نه تنها میزان ذخایر خون افزایش می یابد بلکه خون های ذخیر شده کیفیت بالاتری از منظر سلامتی خواهند داشت. هنگامی که ذخایر خون بیشتر شود، در نهایت پلاسما و داروی مشتق از پلاسمای بیشتری نیز تولید می شود.

وی با بیان اینکه آزمایش نوکلییک اسید، یک تست گران قیمت به حساب می آید؛ اظهار کرد: اگرچه یک آزمایش گران است اما آن را اجرایی کرده ایم؛ این تست برای استان تهران به صورت 100 درصدی اجرا می شود و با گسترش این تست، طی یک یا دو ماه آینده در تمام کشور اجرا می شود.

تست غربالگری آنتی بادی در خون های اهدایی کشور

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون با بیان اینکه برخی از کشورهای بسیار پیشرفته نسبت به انجام تست «غربالگری آنتی بادی» اقدام کرده اند؛ اظهار کرد: هدف از انجام تست آنتی بادی این است که خون اهداکننده از منظر دارا بودن آنتی بادی مورد بررسی قرار گیرد و آنتی بادی موجود در خون برای دریافت کننده، مشکل ایجاد نکند.

وی ادامه داد: به منظور انجام این تست، دستگاه تست های غربالگری آنتی بادی در استان های کشور نصب شده و این احتمال وجود دارد که فرایند این غربالگری طی چند روز آینده آغاز شود. کیت های غربالگری آنتی بادی نیز خریداری شده اند. غربالگری آنتی بادی خون های اهدایی یک کار ارزشمند است و جزو الزامات شرکت های پالایشگاه خون به حساب می آید.

سالک مقدم با بیان اینکه انجام تست غربالگری یک آزمایش مهم است، افزود: انجام تست غربالگری آنتی بادی برای بیمارانی که به صورت مکرر خون دریافت می کنند و همچنین نوزادان لازم است. به عنوان مثال اگر آنتی بادی در خون، پلاسما و پلاکت اهداکننده وجود داشته باشد و به نوزاد تزریق شود، حتی می تواند به مرگ وی نیز منجر شود.

70 درصد خون های اهدایی فیلتر می شوند

سالک مقدم در ادامه با بیان اینکه یکی از فرآورده های سازمان انتقال خون، خون فیلتر شده است، اظهار کرد: منظور از خون فیلتر شده این است که گلبول سفید از خون جدا می شود؛ چراکه گلبول سفید در خون های اهدایی، مضراتی دارند و سبب ایجاد تب می شود. همچنین برخی از ویروس ها مانند HTLV1 و HTLV2 وجود دارند؛   هنگامی که گلبول سفید از خون جدا می شود این ویروس ها نیز جدا می شوند. جداسازی گلبول سفید از خون های اهدایی مزایای فراوانی به همراه دارد؛ به طور مثال، میزان مرگ و میر بیماران در جراحی قلب در صورت نیاز به خون کاهش می یابد. نه تنها میزان مرگ و میر بیماران در جراحی قلب در صورت نیاز به خون کاهش می یابد بلکه میزان بستری در بیمارستان ها و میزان بستری نوزادان نیازمند NICU که به خون نیاز دارند، کاهش می یابد.

وی ادامه داد: جداسازی گلبول سفید از خون های اهدایی یک کار ارزشمند است و ارزش افزوده به همراه دارد. اگرچه قیمت کیسه های فیلتردار نسبت به سایر کیسه ها گران تر است؛ اما منفعتی که این کیسه ها دارند برای شبکه بهداشتی چندین برابر هزینه های انجام شده است. با توجه به مزایایی که کیسه های فیلتردار دارند، سازمان انتقال خون در نظر دارد تولید خون های فیلترشده را به سمت 100 درصدی سوق دهد.

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون درباره وضعیت خون های فیلتر شده در کشور گفت: میزان خون های فیلتر شده در برخی از استان های کشور به مرز 70 درصد رسیده است و این میزان رو به افزایش است. اگرچه خون فیلتر شده ارزشمند است، اما در عین حال به نیروی انسانی و زمان بیشتری برای فیلتراسیون نیز نیاز دارد. اگر نیروی انسانی و امکانات مورد نیاز سازمان انتقال خون فراهم شود با سرعت بالایی می توانیم میزان خون های فیلترشده را به 100 درصد برسانیم. در نظر داریم که میزان خون های فیلتر شده را طی سال آینده به 80 درصد برسانیم.

او همچنین با بیان اینکه تهیه فرآورده به صورت «بافی کوت» را در کانون توجه قرار داده ایم؛ گفت: در حال حاضر، فرآورده های خونی به صورت «پی آر پی» انجام می شود. خون کامل باید با بهره گرفتن از یک روش خاص به پلاسما، گلبول قرمز و پلاکت تبدیل شود. روش پی آر پی که توسط سازمان انتقال خون انجام می شود؛ در وهله نخست پی آر پی تولید شده و سپس فرآورده های دیگر تولید می شود. روش پی آر پی، مزایا و معایبی دارد.

وی افزود: روش بافی کوت نسبت به پی آر پی زمانبر است و به تجهیزات خاص نیاز دارد، اما سبب می شود استحصال پلاسما از هر خون کامل حدود 30 تا 40 درصد افزایش یابد و این در شرایطی است که پلاسما به یک کالای استراتژیک در دنیا تبدیل شده است. همچنین عمر پلاکت ها که با روش پی آرپی به دست می آیند حدود 3 روز است و با روش بافی کوت به هفت روز برسد؛ پلاکت به دلیل  اینکه عمر کوتاهی دارد یک محصول استراتژیک به حساب می آید.

سالک مقدم افزود: انجام تست بافی کوت به تجهیزات خاص نیاز دارد؛ آموزش این تست در یکی از استان های کشور عملیاتی شده است و امکاناتی به منظور فرآوری 500 هزار خون به این روش برای سال آینده فراهم کرده ایم.

افزایش ذخایر خونی به 8 تا 10 روز

معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون با بیان اینکه وضعیت ذخایر خونی خوب است، تصریح کرد: حدود 8 تا 10 روز ذخایر خونی داریم اما نکته مهم و اساسی این است که برای حوادث غیرمترقبه برنامه ریزی کنیم. وضعیت ذخایر خونی باید به نحوی باشد که بتوانیم شرایط خاص، بحران ها و حوادث غیرمترقبه را پوشش دهیم.

تامین 100درصدی نیاز بیمارستان ها به خون و فرآورده های خونی

وی همچنین درباره وضعیت پوشش بیمارستانی نیز گفت: پوشش بیمارستانی به صورت 100 درصدی انجام می شود. البته تمام مراکز انتقال خون در شرایط خاص مانند «سرمای هوا» تحت تاثیر قرار می گیرند. همچنین کشورهای اسلامی در برخی از مناسبت های مذهبی مانند ماه رمضان به دلیل روزه داری افراد، با کاهش تعداد مراجعه کنندگان روبرو می شوند. نکته مهم این است که اهدای خون هیچ منعی با روزه داری ندارد و اهداکنندگان در صورتی که سحری خورده باشند، می توانند خون اهدا کنند.

وی ادامه داد: زمان بندی مراکز انتقال خون در ماه رمضان تغییر می کند و از آنجا که امسال ماه رمضان با ایام نوروز مصادف شده، پیش بینی های لازم صورت گرفته است.

پایان خبر انکو