نمونه دادخواست رد ترکه

اگه یکی از عزیزانتون فوت کرده و حالا شما وارثش هستید، ممکنه با یه عالمه سند و مدرک و البته بدهی یا دارایی روبرو بشید. خب، اینجا یه سوال مهم پیش میاد: آیا باید هر چی از متوفی مونده، چه خوب و چه بد، رو قبول کرد؟ نه لزوماً! قانون یه راهی گذاشته به اسم رد ترکه که به شما اجازه می ده از زیر بار مسئولیت بدهی های سنگین وراثتی شونه خالی کنید و خیال خودتون رو راحت کنید.

بعد از فوت یک عزیز، علاوه بر غم از دست دادن، ممکنه چالش های حقوقی مربوط به ارث و میراث هم به سراغ آدم بیاد. ترکه (همون اموال و بدهی های به جا مونده) گاهی اوقات بیشتر دردسره تا نعمت! فکر کنید متوفی بدهی های سنگینی داشته که دارایی هاش کفاف پرداختشون رو نمیده. اینجا وارثین ممکنه حسابی نگران بشن که نکنه مجبور بشن از جیب خودشون بدهی ها رو پرداخت کنن. اما نگران نباشید، قانون برای این شرایط هم راهکار گذاشته و به شما این اجازه رو میده که ترکه رو رد کنید. این مقاله یه راهنمای جامع و کامل برای شماست که می خواید با این موضوع آشنا بشید و حتی اگه نیاز بود، یه نمونه دادخواست رد ترکه دم دست داشته باشید تا بتونید راحت تر مراحل کار رو جلو ببرید. پس با ما همراه باشید تا همه چیز رو ساده و خودمونی براتون توضیح بدیم.

رد ترکه چیه اصلا؟ بیایید با هم ببینیم!

وقتی یه نفر فوت می کنه، یه سری اموال، دارایی ها، حقوق و البته بدهی ها از خودش به جا می ذاره که به مجموع این ها می گیم ترکه. حالا این ترکه قراره به وراث برسه. اما قانون یه فرصت به وراث داده که قبل از اینکه زیر بار مسئولیت بدهی های متوفی برن، تصمیمشون رو اعلام کنن: قبول می کنن یا رد؟ اگه بدهی ها زیاد باشه و وراث نخوان مسئول پرداختش باشن، می تونن ترکه رو رد کنن. این کار یه سری قواعد و مراحل داره که با هم بررسی می کنیم.

مفهوم ترکه: مال و بدهی های میت

بذارید اول یه توضیح ساده بدیم که ترکه یعنی چی. ترکه همونطور که گفتیم، شامل هرچیزی میشه که از متوفی به جا مونده، چه خوب و چه بد. یعنی هم دارایی هاش مثل خونه، ماشین، پول تو بانک و … و هم بدهی هاش مثل وام، قرض به مردم، مهریه و … . یه اشتباه رایج اینه که بعضی ها فکر می کنن ترکه فقط یعنی ارث. در صورتی که ارث اون قسمت مثبته ترکه است که بعد از کسر بدهی ها، به وراث می رسه.

ما ترکه رو به دو دسته تقسیم می کنیم:

• ترکه مثبت: این همون چیزیه که همه دوست دارن! یعنی دارایی ها و اموال متوفی بیشتر از بدهی هاشه. تو این حالت، وراث بعد از پرداخت بدهی ها، از باقی مانده اموال سهم خودشون رو برمی دارن.
• ترکه منفی: اینجاست که کار یکم سخت میشه. یعنی بدهی های متوفی بیشتر از دارایی هاشه. مثلاً اگه متوفی 100 میلیون بدهی داشته باشه و فقط 50 میلیون دارایی، این ترکه منفیه. اینجا وراث خیلی وقت ها ترجیح میدن ترکه رو رد کنن تا مجبور نشن 50 میلیون رو از جیب خودشون بدن.

تعریف رد ترکه: نه به مسئولیت بدهی ها!

حالا رسیدیم به اصل مطلب: رد ترکه! این یعنی چی؟ یعنی شما به عنوان وارث، رسماً اعلام می کنید که مسئولیت پرداخت بدهی ها و تعهداتی که متوفی داشته رو به عهده نمی گیرید. این یه راهکار قانونیه که قانون امور حسبی در اختیار شما گذاشته. مهمترین نکته اینه که وقتی ترکه رو رد می کنید، شما دیگه مسئولیتی در قبال طلبکاران متوفی ندارید و اون ها نمی تونن برای گرفتن طلبشون سراغ شما بیان.

یه نکته خیلی مهم دیگه: رد ترکه به این معنی نیست که شما مالکیتتون رو نسبت به اون اموال از دست می دید. وقتی کسی فوت می کنه، اموالش به صورت قهری (یعنی خود به خود) به وراث منتقل میشه. رد ترکه فقط میگه که شما نمی خواید تو مراحل تصفیه و پرداخت بدهی ها دخالت کنید و مسئولیت اونا رو گردن نمی گیرید. اگه بعد از تصفیه ترکه، چیزی اضافه اومد، باز هم به شما تعلق می گیره، البته بعد از اینکه حق الزحمه کسی که ترکه رو تصفیه کرده، پرداخت بشه.

قانون چی میگه؟ نگاهی به مواد قانونی

مبانی قانونی رد ترکه تو قانون امور حسبی، مخصوصاً از ماده 240 به بعد، مشخص شده. این مواد قانونی به وضوح شرایط، مهلت ها و آثار رد ترکه رو بیان می کنن. از جمله مواد مهم میشه به ماده 249 قانون امور حسبی اشاره کرد که میگه: وارثی که ترکه را رد می کند باید کتباً یا شفاهاً به دادگاه اطلاع بدهد اطلاع مزبور در دفتر مخصوصی ثبت خواهد شد این رد نباید معلق یا مشروط باشد. یعنی چی؟ یعنی باید بری دادگاه و رسماً اعلام کنی، و نمی تونی بگی اگه اینجوری شد، من رد می کنم. باید تصمیمت قطعی و بدون شرط باشه.

طبق ماده 249 قانون امور حسبی، وارثی که قصد رد ترکه را دارد، باید این موضوع را به صورت کتبی یا شفاهی به دادگاه اطلاع دهد و این اقدام نباید مشروط یا معلق باشد.

چرا بعضی ها ترکه رو رد می کنن؟ دلایلش چیه؟

شاید برای شما هم سوال باشه که چرا بعضی وراث تصمیم میگیرن ترکه رو رد کنن؟ خب، دلایل مختلفی می تونه داشته باشه که البته مهمترینش همون بدهی هاست. بیاید چند تا از این دلایل اصلی رو با هم مرور کنیم:

بدهی ها زیاده، از سرمون هم گذشته!

این رایج ترین و مهم ترین دلیله. وقتی متوفی کلی بدهی بانکی، شخصی، مالیاتی یا هر چیز دیگه داشته باشه و دارایی هاش هم کم باشه، وراث ترجیح میدن ترکه رو رد کنن تا مجبور نشن از جیب خودشون این بدهی ها رو پرداخت کنن. خب حق هم دارن! کی دوست داره بدهی یه نفر دیگه رو بده؟

دردسرهای حقوقی و اداری که تمومی نداره!

بعضی وقت ها ترکه اونقدر پیچیده ست که وراث از سر و کله زدن باهاش پشیمون میشن. مثلاً ممکنه کلی اختلاف سر اموال باشه، پرونده های قضایی مختلفی در جریان باشه، یا تصفیه ترکه نیاز به دوندگی و مراحل اداری طولانی و خسته کننده داشته باشه. تو این شرایط، بعضی ها ترجیح میدن قید این همه دردسر رو بزنن و ترکه رو رد کنن.

حال و حوصله تصفیه ترکه رو نداریم!

گاهی اوقات، حتی اگه بدهی هم زیاد نباشه، وراث ممکنه به دلایل شخصی یا نداشتن وقت کافی، نخوان خودشون رو درگیر اداره و تصفیه ترکه کنن. شاید خودشون کار و زندگی پرمشغله ای دارن، یا شاید از نظر روحی بعد از فوت عزیز، آمادگی درگیر شدن با این مسائل رو ندارن. این هم یه دلیل منطقیه برای رد ترکه.

کی میشه ترکه رو رد کرد؟ مهلت و شرایطش چطوره؟

رد ترکه یه کار حقوقیه و مثل هر کار حقوقی دیگه ای، مهلت و شرایط خاص خودش رو داره. اگه حواستون به این مهلت ها نباشه، ممکنه فرصت رد ترکه رو از دست بدید و مجبور به قبولش بشید.

مهلت یه ماهه، حواست باشه!

بر اساس قانون، شما به عنوان وارث، از زمانی که از فوت متوفی باخبر میشید، یک ماه فرصت دارید که ترکه رو رد کنید. اما اگه برای ترکه، درخواست تحریر ترکه (یعنی لیست برداری از دارایی ها و بدهی ها) داده شده باشه، این مهلت یک ماهه از تاریخ اطلاع شما از پایان تحریر ترکه شروع میشه.

حالا اگه به هر دلیلی نتونستید تو این مهلت یک ماهه اقدام کنید، نگران نباشید! قانون یه تبصره گذاشته. مطابق ماده 253 قانون امور حسبی، اگه عذر موجه داشته باشید، می تونید از دادگاه بخواید که این مهلت رو براتون تمدید کنه. البته تشخیص موجه بودن عذر با دادگاهه.

چطور باید ترکه رو رد کرد؟ کتبی یا شفاهی؟

برای اعلام رد ترکه، همونطور که تو ماده 249 قانون امور حسبی هم اشاره شد، شما می تونید به صورت کتبی (با نوشتن یه نامه یا دادخواست) یا شفاهی (با مراجعه حضوری به دادگاه و بیان این موضوع) به دادگاه اطلاع بدید. البته بهتره و معمول تر اینه که این کار رو با تنظیم دادخواست رد ترکه انجام بدید تا همه چیز مستند و رسمی باشه.

مهم اینه که این رد ترکه باید تو یه دفتر مخصوص در دادگاه ثبت بشه. این روزا بیشتر از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی این کار انجام میشه. و البته یه بار دیگه تاکید می کنم که رد ترکه نباید مشروط یا معلق باشه؛ یعنی نمی تونید بگید اگه وضع مالیش خوب نبود، من رد می کنم. باید قاطع و بدون شرط اعلام کنید.

چه مدارکی نیاز داریم؟ یه لیست کامل!

برای اینکه بتونید دادخواست رد ترکه رو تنظیم و ثبت کنید، باید یه سری مدارک رو آماده داشته باشید. این مدارک شامل موارد زیر میشن:

• گواهی فوت متوفی: این اصلی ترین مدرکه که نشون میده متوفی فوت کرده.
• گواهی حصر وراثت: اگه این گواهی رو قبلاً گرفتید، حتماً همراه داشته باشید. اگه نه، ممکنه مجبور بشید اول برای این گواهی اقدام کنید یا درخواستش رو همراه با دادخواست رد ترکه بدید.
• تصویر شناسنامه و کارت ملی وارث (یا وراث) متقاضی رد ترکه: برای احراز هویت شما نیاز به این مدارک هست.
• (اختیاری) مدارک مربوط به بدهی ها: اگه دلیل اصلی رد ترکه، سنگین بودن بدهی هاست، بد نیست مدارکی مثل گواهی های بانکی، اسناد طلبکاران و… رو هم داشته باشید تا دلیل رد ترکه رو بهتر توجیه کنید.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست رد ترکه کجاست؟

برای اینکه دادخواست رد ترکه رو کجا ببرید، باید بدونید دادگاه صالح (یعنی دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به پرونده شما رو داره) کجاست. این موضوع دو بخش داره: صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی.

دادگاه عمومی حقوقی، همون دادگاه بخشه!

از نظر صلاحیت ذاتی، پرونده های مربوط به ترکه مثل همین رد ترکه، در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی هستن. البته با قوانین جدید شوراهای حل اختلاف (مصوب 1402)، ممکنه این پرونده ها به دادگاه صلح (که خودش جزئی از دادگاه های عمومی حقوقیه) ارجاع بشن. پس وقتی می خواید دادخواست رو ثبت کنید، از دفاتر خدمات قضایی بپرسید که کدوم شعبه یا مرجع مربوطه است.

آخرین خونه متوفی رو پیدا کنید!

حالا از نظر صلاحیت محلی، یعنی اینکه تو کدوم شهر یا استان باید اقدام کنید، ماده 163 قانون امور حسبی تکلیف رو روشن کرده:

1. دادگاه آخرین اقامتگاه متوفی در ایران: یعنی متوفی آخرین بار تو کدوم شهر ایران ساکن بوده و اقامتگاه داشته. دادگاه همون شهره.
2. اگر اقامتگاه مشخصی نداشته: دادگاه آخرین محلی که متوفی توش سکونت داشته.
3. در صورت ناشناس بودن محل اقامت: اگه هیچ کدوم از اینا معلوم نبود، دادگاهی که اموال غیرمنقول (مثل زمین و خونه) متوفی تو حوزه اون قرار داره، صالح به رسیدگیه.
4. اگر اموال غیرمنقول تو جاهای مختلف بود: دادگاهی که زودتر به موضوع ترکه شروع به رسیدگی کرده، صلاحیت داره.

پس قبل از اینکه برای ثبت دادخواست اقدام کنید، حتماً این موارد رو بررسی کنید تا دادخواستتون به دادگاه درست ارسال بشه.

نمونه دادخواست رد ترکه: آماده کپی و پر کردن!

حالا که با کلیات و شرایط آشنا شدید، وقتشه که یه نمونه دادخواست رد ترکه واقعی رو ببینیم. این نمونه رو می تونید کپی کنید و با اطلاعات خودتون پر کنید. البته یادتون باشه که این فقط یه الگوعه و حتماً با یه وکیل یا کارشناس حقوقی مشورت کنید تا از صحت اطلاعات و مدارک مطمئن بشید.

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی (یا دادگاه صلح) شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به شماره ملی [شماره ملی خواهان] و به نشانی [آدرس دقیق خواهان]، به استحضار می رسانم:

مشخصات متوفی:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی متوفی]
نام پدر: [نام پدر متوفی]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه متوفی]
کد ملی: [کد ملی متوفی]
تاریخ فوت: [تاریخ دقیق فوت متوفی]
آخرین محل اقامت: [آخرین آدرس دقیق متوفی]

خواسته دادخواست:
تقاضای ثبت و اعلام رسمی رد ترکه مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی].

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می رساند که مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] در تاریخ [تاریخ دقیق فوت متوفی] دار فانی را وداع گفتند و اینجانب به عنوان یکی از وراث ایشان [نسبت وراثتی خود را ذکر کنید، مثلاً: فرزند/همسر/پدر] می باشم.
با توجه به بررسی های به عمل آمده از وضعیت مالی آن مرحوم، متاسفانه مشخص گردید که میزان دیون و بدهی های ایشان به طور قابل توجهی بیشتر از دارایی ها و اموال باقی مانده است.
لذا، اینجانب، بر اساس حق قانونی خود که در ماده 249 قانون امور حسبی پیش بینی شده است، صراحتاً و بدون هیچ گونه شرط یا قیدی، اعلام می دارم که ترکه مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] را قبول نمی نمایم و مسئولیت هیچ یک از دیون و تعهدات آن مرحوم را بر عهده نخواهم گرفت.
بدیهی است که این اعلام رد ترکه به معنای سلب مالکیت از سهم الارث بنده نیست، بلکه صرفاً به معنای عدم پذیرش مسئولیت در قبال تصفیه و پرداخت دیون می باشد. همچنین لازم به ذکر است که اینجانب تا این لحظه هیچ گونه تصرفی در اموال متوفی نداشته و نخواهم داشت.

دلایل و منضمات دادخواست:
1.  تصویر مصدق گواهی فوت متوفی.
2.  تصویر مصدق گواهی حصر وراثت (در صورت صدور)
3.  تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان.
4.  [در صورت وجود، تصویر مدارک مربوط به بدهی های متوفی، مثلاً اسناد بانکی، رسیدهای طلبکاران و...]

محل امضا و تاریخ:
با تقدیم احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان]
[امضا]
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

نکات مهم تکمیلی در مورد دادخواست: قبل از ارسال، اینا رو هم بخونید!

وقتی دارید این دادخواست رو پر می کنید، به چند نکته مهم توجه کنید:

• دقت در اطلاعات: همه اطلاعات رو با دقت و بدون غلط املایی وارد کنید. خصوصاً مشخصات هویتی و تاریخ ها.
• اصالت مدارک: حتماً مدارکی که پیوست می کنید، کپی برابر اصل باشند یا اصلشون رو همراه داشته باشید.
• خوانده نداره: تو دادخواست رد ترکه، معمولاً خوانده ای وجود نداره و شما فقط اظهار خودتون رو به دادگاه اعلام می کنید. پس قسمت خوانده رو خالی می ذارید یا صرفاً خطاب به ریاست دادگاه می نویسید.
• عدم تصرف: حتماً حواستون باشه که قبل از ثبت رسمی رد ترکه، هیچ تصرفی تو اموال متوفی نداشته باشید. اگه تصرف کنید، ممکنه به معنای قبول ضمنی ترکه تلقی بشه و دیگه نتونید اون رو رد کنید.
• مشاوره با وکیل: اگه کوچیک ترین ابهامی دارید یا ترکه پیچیدگی های خاص خودش رو داره، حتماً با یه وکیل متخصص امور حسبی مشورت کنید. یه اشتباه کوچیک می تونه عواقب بزرگی داشته باشه.

چطوری دادخواست رو ثبت و پیگیری کنیم؟ (دفاتر خدمات الکترونیک قضایی)

بعد از اینکه دادخواستتون رو آماده کردید، نوبت به ثبت و پیگیریش می رسه. این روزا، همه کارای دادگستری از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشه.

برید سراغ دفاتر خدمات قضایی!

اولین قدم اینه که با مدارک آماده شده و دادخواست تکمیل شده، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تو شهرتون مراجعه کنید. اونجا هویت شما احراز میشه و مدارکتون رو بررسی می کنن.

مدارکتون رو اسکن کنید و بدید بهشون!

تو دفتر خدمات قضایی، مدارک شناسایی شما و بقیه منضمات دادخواست رو اسکن می کنن و وارد سیستم دادگستری میشه. پس حتماً مدارکتون رو کامل و مرتب همراه داشته باشید.

فرم دادخواست رو پر کنید (همون چیزی که آماده کردیم)!

اطلاعاتی که تو دادخواست آماده کردید (مثلاً مشخصات متوفی، خواهان، خواسته و شرح دادخواست)، تو سیستم دفاتر خدمات قضایی وارد میشه. پس اگه قبلاً دادخواست رو آماده کردید، کارتون راحت تره.

هزینه دادرسی رو پرداخت کنید (خیلی زیاد نیست!)

مثل هر دادخواست دیگه ای، برای رد ترکه هم باید یه هزینه دادرسی پرداخت کنید. معمولاً این هزینه ها برای دادخواست رد ترکه خیلی زیاد نیست و مبلغش تو خود دفتر خدمات قضایی بهتون اعلام میشه.

کد رهگیری بگیرید و پیگیری کنید!

بعد از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه ها، یه کد رهگیری بهتون میدن. این کد خیلی مهمه! با این کد می تونید وضعیت پرونده تون رو از طریق سامانه های قوه قضائیه پیگیری کنید و ببینید که به کدوم شعبه ارجاع شده و تو چه مرحله ایه.

رد ترکه چه پیامدهایی داره؟ هم خوب، هم شاید نه!

وقتی شما ترکه رو رد می کنید، یه سری آثار حقوقی به دنبالش میاد که هم برای شما و هم برای طلبکاران متوفی مهمه. بیایید ببینیم این پیامدها چی هستن:

دیگه بابت بدهی ها مسئول نیستیم! راحت شدیم!

مهمترین و شاید بهترین اثر رد ترکه اینه که شما دیگه هیچ مسئولیتی در قبال پرداخت دیون و بدهی های متوفی ندارید. طلبکاران نمی تونن بیان سراغ شما و ازتون طلبشون رو بخوان. این یعنی از بار یه مسئولیت مالی سنگین خلاص میشید.

تو تصفیه ترکه دخالتی نداریم! بقیه انجام میدن!

وقتی ترکه رو رد می کنید، دیگه تو اداره و تصفیه ترکه هیچ نقشی ندارید. اگه بقیه وراث ترکه رو قبول کرده باشن، اونا مسئول اداره و تصفیه میشن. اگه هم همه وراث ترکه رو رد کرده باشن، دادگاه یه نفر رو به عنوان مدیر تصفیه تعیین می کنه که مسئولیت این کار رو به عهده بگیره. پس شما از دوندگی ها و مشکلات مربوط به تصفیه هم راحت میشید.

طلبکارا چی میشن؟ از خود ترکه باید بگیرن!

سوال اینه که پس تکلیف طلبکارا چی میشه؟ اونا نمی تونن از وراثی که ترکه رو رد کردن، طلبشون رو بگیرن. طلبکاران فقط و فقط می تونن از محل همون دارایی هایی که از متوفی به جا مونده، طلب خودشون رو وصول کنن. اگه دارایی نباشه یا کم باشه، اونا هم متضرر میشن.

ارثمون رو از دست نمیدیم، فقط مسئولیتش رو!

یه اشتباه رایج اینه که بعضی ها فکر می کنن با رد ترکه، کلاً از ارث محروم میشن. در صورتی که اینطور نیست. همونطور که قبل تر گفتیم، مالکیت اموال متوفی به صرف فوت، به وراث منتقل میشه. رد ترکه فقط سلب مسئولیت از تصفیه و بدهی هاست. یعنی اگه بعد از اینکه بدهی ها از محل ترکه پرداخت شد، چیزی باقی موند، شما هم به نسبت سهم الارث خودتون از اون بهره مند میشید. البته یادتون باشه که اون وارث یا مدیری که زحمت تصفیه ترکه رو کشیده، می تونه بابت زحماتش از باقی مونده ترکه، دستمزد بگیره.

اگه یه بار قبول کردیم، بازم میشه رد کنیم؟ (ماده 247 ق.ا.ح)

گاهی اوقات ممکنه یه وارث اولش ترکه رو قبول کنه، اما بعداً پشیمون بشه و بخواد اون رو رد کنه. آیا این امکان وجود داره؟ قانون امور حسبی در این مورد هم تکلیف رو روشن کرده.

قبول ترکه یعنی چی؟ صریح یا ضمنی؟

قبل از اینکه بریم سراغ جواب سوال، باید بدونیم قبول ترکه یعنی چی؟ قبول ترکه می تونه به دو صورت باشه:

• قبول صریح: یعنی شما رسماً و با کلام یا نوشته اعلام می کنید که ترکه رو قبول می کنید.
• قبول ضمنی: اینجاست که باید بیشتر حواستون باشه. گاهی اوقات شما بدون اینکه رسماً چیزی بگید، با انجام یه سری کارها، نشون میدید که ترکه رو قبول کردید. مثلاً اگه شروع کنید به فروش اموال متوفی، اجاره دادن خونه اش، یا حتی پرداخت کردن بدهی های متوفی، این اقدامات می تونه به معنی قبول ضمنی ترکه باشه و شما رو مسئول بدهی ها کنه. یا حتی اگه تو مهلت یک ماهه رد ترکه، هیچ اقدامی نکنید، این هم می تونه به معنای قبول ضمنی تلقی بشه.

تا وقتی دست نزدی، میشه!

خب، حالا برگردیم به سوال اصلی: اگه یه بار ترکه رو قبول کردیم، بازم میشه رد کنیم؟ جواب رو ماده 247 قانون امور حسبی میده: وارثی که ترکه را قبول کرده است مادامی که تصرف در ترکه نکرده می تواند رد نماید.

یعنی تا وقتی شما تو اموال ترکه تصرفی نکردید (مثلاً اون ها رو نفروختید، مصرف نکردید، یا به اسم خودتون نزدید)، می تونید از قبول ترکه پشیمون بشید و اون رو رد کنید. ولی به محض اینکه کوچک ترین تصرفی کردید که نشون دهنده مالکیت شماست، دیگه امکان رد ترکه رو از دست میدید و مسئولیت بدهی ها با شماست.

ماده 248 قانون امور حسبی هم میگه: در صورتی که ورثه ترکه را قبول نمایند هر یک مسئول اداء تمام دیون به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون متوفی زاید بر ترکه بوده یا ثابت کنند که پس از فوت متوفی ترکه بدون تقصیر آنها تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست که در این صورت نسبت به زائد از ترکه مسئول نخواهند بود. این ماده به ما میگه که اگه ترکه رو قبول کردید، تا سقف سهم الارثت مسئول بدهی ها هستید، مگر اینکه ثابت کنید بدهی ها بیشتر از دارایی ها بوده یا دارایی ها بدون تقصیر شما از بین رفته.

به جای رد ترکه، راه های دیگه هم هست!

رد ترکه همیشه تنها راه حل نیست. گاهی اوقات ممکنه شرایط به گونه ای باشه که شما بخواید ترکه رو مدیریت کنید، ولی با احتیاط بیشتر. اینجا چند تا راهکار جایگزین رو معرفی می کنیم:

قبول ترکه، ولی با شرط و شروط!

یکی از راه ها اینه که شما ترکه رو قبول کنید، اما این قبول رو مشروط به انجام تحریر ترکه کنید. یعنی چی؟ یعنی می گید من ترکه رو قبول می کنم، اما اول باید یه لیست دقیق از همه دارایی ها و بدهی ها تهیه بشه. اینجوری شما مسئول پرداخت بدهی ها فقط تا سقف همون دارایی های موجود میشید و لازم نیست از جیب خودتون چیزی بذارید.

تحریر ترکه: ببینیم چی به چیه!

تحریر ترکه یعنی تهیه یه لیست کامل و دقیق از همه اموال، دارایی ها، حقوق و البته بدهی های متوفی. این کار توسط دادگاه انجام میشه و کمک می کنه تا وراث یه تصویر شفاف از وضعیت مالی متوفی داشته باشن. اگه شک دارید که ترکه مثبته یا منفی، بهتره اول درخواست تحریر ترکه بدید تا بعداً بتونید با اطلاعات کامل تصمیم بگیرید که ترکه رو قبول کنید یا رد.

مهر و موم ترکه: اموال رو قفل کنیم!

اگه نگرانید که تا زمانی که وضعیت ترکه مشخص بشه، کسی تو اموال متوفی دخل و تصرف غیرقانونی کنه یا اونا رو از بین ببره، می تونید درخواست مهر و موم ترکه رو از دادگاه بدید. با این کار، اموال متوفی تحت نظر دادگاه قرار میگیره و هیچ کس نمی تونه به اون ها دست بزنه تا وضعیت قانونی شون مشخص بشه.

با طلبکارا حرف بزنیم، شاید کنار بیان!

گاهی اوقات، میشه با طلبکاران متوفی مذاکره کرد. ممکنه اونا حاضر بشن بدهی رو قسط بندی کنن، یا حتی بخشی از اون رو ببخشن. با این روش، شاید بتونید بدهی ها رو مدیریت کنید و دیگه نیازی به رد ترکه نباشه.

با یه وکیل مشورت کنیم، بهتره!

مهمترین راهکار، مشورت با یه وکیل متخصص امور حسبیه. وکیل می تونه با توجه به شرایط خاص پرونده شما، بهترین راه حل رو پیشنهاد بده و شما رو از عواقب احتمالی هر تصمیمی آگاه کنه.

یه سری نکات مهم دیگه هم هست که باید بدونی!

در مورد رد ترکه، یه سری نکات حقوقی دیگه هم هست که دونستنشون خالی از لطف نیست و می تونه بهتون کمک کنه:

اهمیت عدم تصرف در ترکه قبل از رد رسمی

این نکته رو قبلاً هم گفتیم، اما چون خیلی مهمه، دوباره تاکید می کنم: تا وقتی که رسماً ترکه رو رد نکردید و این موضوع تو دادگاه ثبت نشده، به هیچ وجه تو اموال متوفی تصرف نکنید. حتی برداشتن یه وسیله کوچک یا استفاده از پولی که تو حساب متوفی بوده، ممکنه به عنوان قبول ضمنی ترکه تلقی بشه و راه رد کردن رو براتون ببنده.

عواقب رد مشروط یا معلق ترکه (که باطل است)

رد ترکه باید قاطع و بدون شرط و شروط باشه. اگه بگید اگه خونه ها فروش رفت، من ترکه رو رد می کنم یا به شرطی که بقیه هم رد کنن، منم رد می کنم، این رد ترکه از نظر قانونی بی اعتباره. پس تصمیمتون باید کاملاً مشخص باشه.

تفاوت رد ترکه توسط یک وارث با رد توسط همه وراث

اگه فقط یکی از وراث ترکه رو رد کنه، بقیه وراثی که ترکه رو قبول کردن (صریح یا ضمنی)، مسئولیت تصفیه ترکه و پرداخت بدهی ها رو به عهده دارن. اون وارثی که ترکه رو رد کرده، دیگه هیچ مسئولیتی نداره. اما اگه همه وراث ترکه رو رد کنن، دیگه کسی نیست که مسئولیت تصفیه رو به عهده بگیره و دادگاه باید یه مدیر تصفیه تعیین کنه.

اشاره به رویه قضایی و نمونه آرای مرتبط

گاهی اوقات، برای اینکه بهتر متوجه بشیم دادگاه ها تو چه شرایطی چطور حکم میدن، نگاهی به آرای قبلی دادگاه ها می تونه مفید باشه. نمونه رایی که در ادامه میاد، نشون میده که دادگاه چقدر به مهلت رد ترکه و لزوم ثبت اون توجه می کنه:

نمونه رای رد ترکه (برگرفته از رویه قضایی):

رأی دادگاه بدوی:
در خصوص دعوی آقای و. ق. با وکالت آقای م. ک. بطرفیت 1- الف. ت.س. اصالتاً از طرف خود و قیومتاً از ع. س. 2- ح س. 3- م. س. 4- ن. س. ورثه مرحوم ا. س. بخواسته مطالبه مبلغ 496/760/000 ریال وجه بشرح دادخواست تقدیمی دادگاه با توجه به مجموع محتویات پرونده نظر به اینکه مستند خواهان 4 فقره چک به شماره های مضبوط در پرونده می باشد که حسب بانک های محال علیه بلامحل اعلام گردیده است و حکایت از مدیونیت مورث خواندگان به میزان مبلغ مندرج در چک های موصوف را دارد و با عنایت به اینکه خواندگان نیز حاضر نگردیده و نسبت به دعوی و مستندات ابرازی ایراد و تکذیبی به عمل نیاورده لهذا دادگاه با توجه به مراتب خواسته خواهان را موجه و ثابت دانسته مستنداً به مواد 310 و 313 قانون تجارت و مواد 198 و 515 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به الزام خواندگان به پرداخت مبلغ مندرج در چک های فوق الذکر و نیز خسارت تاخیر و تادیه از تاریخ تقدیم دادخواست لغایت اجرای حکم و نیز خسارات دادرسی و حق الوکاله را از ترکه مرحوم ا. س. در حق خواهان صادر و اعلام می نماید. رای صادره غیابی است ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل واخواهی در این دادگاه می باشد.
رئیس شعبه 210 دادگاه حقوقی تهران – کردستی

رأی دادگاه تجدیدنظر استان:
تجدیدنظرخواهی خانم ها 1- الف. ت.س. اصالتاً از طرف خود و قیموتاً از طرف 1- آقای ع. س. 2- م. س. و 3- آقای ح. س. به طرفیت آقای و. ق. از دادنامه شماره 120-94 مورخ 1394/02/29 صادره از شعبه 210 دادگاه عمومی حقوقی تهران که متضمن صدور حکم به پرداخت مبلغ دویست میلیون ریال باضافه خسارت تاخیر تادیه از تاریخ تقدیم دادخواست و هزینه های دادرسی و حق الوکاله از ترکه مرحوم ا. س. (مورث تجدیدنظرخواهان) می باشد وارد نیست زیرا هرچند تجدیدنظرخواهان مدعی اند که از مورث خود مالی به ارث نبرده اند و ترکه وی را قبول نکرده اند اما نظر به اینکه نامبردگان می بایست وفق مواد 249 و 250 ظرف یک ماه از تاریخ فوت مراتب رد ترکه را کتباً یا شفاهاً به اطلاع دادگاه برسانند که این اطلاع در دفتر مخصوص به ثبت برسد اما ادعای نامبردگان فاقد مستند قانونی است بنابراین ورثه به نسبت سهم الارث خود مسئول اداء تمام دیون متوفی هستند لذا دادگاه با رد تجدیدنظرخواهی و با حذف عبارت ((از ترکه متوفی مرحوم ا. س.)) دادنامه معترض عنه را با اصلاح به عمل آمده مستنداً به مواد 351 و 358 قانون آیین دادرسی مدنی تایید و اعلام می دارد این رای قطعی است.
شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان تهران – مستشاران
سید محمد فاضل حسینی – داود صادقی

این رای نشون میده که حتی اگه وراث مدعی بشن که مالی به ارث نبردن و ترکه رو قبول نکردن، اگر تو مهلت قانونی و به شیوه صحیح (یعنی با ثبت رسمی در دادگاه) این موضوع رو اعلام نکرده باشن، دادگاه مسئولیت پرداخت دیون رو به نسبت سهم الارث به عهده اون ها می ذاره. پس حواستون به مهلت ها و مراحل قانونی باشه!

سوالات متداول

آیا رد ترکه به معنای قبول نکردن کل ارث است؟

خیر، رد ترکه به معنای عدم پذیرش مسئولیت پرداخت بدهی ها و تعهدات متوفی است و نه از دست دادن کامل سهم الارث. اگر پس از تصفیه ترکه، مازادی باقی بماند، وارث ردکننده نیز به نسبت سهم خود از آن بهره مند خواهد شد.

مهلت اعلام رد ترکه چقدر است؟

وارث از تاریخ اطلاع از فوت متوفی، یک ماه فرصت دارد تا ترکه را رد کند. اگر تحریر ترکه انجام شده باشد، این مهلت از تاریخ اطلاع از خاتمه تحریر ترکه شروع می شود.

آیا می توان بعد از قبول ترکه آن را رد کرد؟

بله، بر اساس ماده 247 قانون امور حسبی، وارثی که ترکه را قبول کرده است، تا زمانی که در ترکه تصرفی نکرده باشد، می تواند آن را رد کند.

آیا طلبکاران می توانند به وراث فشار بیاورند؟

خیر، در صورت رد رسمی ترکه، طلبکاران متوفی دیگر نمی توانند برای وصول مطالبات خود به وراثی که ترکه را رد کرده اند، مراجعه کنند. آن ها فقط می توانند از محل دارایی های باقی مانده متوفی طلب خود را مطالبه کنند.

هزینه دادخواست رد ترکه چقدر است؟

هزینه دادخواست رد ترکه معمولاً شامل تعرفه خدمات دفاتر الکترونیک قضایی و هزینه دادرسی اندکی است که مبلغ دقیق آن در زمان ثبت دادخواست مشخص می شود و نسبت به سایر دعاوی حقوقی، پایین تر است.

آیا برای رد ترکه حتماً نیاز به وکیل است؟

خیر، اجباری برای داشتن وکیل نیست و می توانید خودتان مراحل را طی کنید. اما با توجه به پیچیدگی های قانونی و اهمیت رعایت دقیق مهلت ها و شرایط، توصیه می شود برای جلوگیری از اشتباهات احتمالی و اطمینان از صحت اقدامات، با یک وکیل متخصص امور حسبی مشورت کنید.

همانطور که دیدید، موضوع رد ترکه می تونه برای وراث یه راه نجات مهم باشه، خصوصاً وقتی متوفی بدهی های سنگین از خودش به جا گذاشته. مهم اینه که از حقوق خودتون آگاه باشید و اقدامات لازم رو تو مهلت های قانونی انجام بدید. تصمیم گیری درست تو این شرایط، می تونه جلوی کلی دردسر و ضرر مالی رو بگیره. اگه باز هم سوال یا ابهامی دارید یا فکر می کنید پرونده شما پیچیدگی های خاص خودش رو داره، حتماً با یک وکیل متخصص تو زمینه امور حسبی مشورت کنید. یه مشاوره کوچیک می تونه راهنمای بزرگی باشه برای اینکه مسیر درست رو انتخاب کنید و خیالتون از بابت تمام مراحل قانونی راحت باشه.