«علم برای همه» و فناوری های چندرسانه ای

یادداشت؛

شاید درک نظریه نسبیت اینشتین از روی متن کار آسانی نباشد اما یک موشن گرافی محتوا را به شیوه قابل فهم تری به مخاطب منتقل می کند.

خبرگزاری علم و فناوری انکو، نوید فرخی؛ در جهان امروزی فناوری های چندرسانه ای موفق شده اند جریان غالب روزنامه نگاری و رسانه های جمعی و اجتماعی را دگرگون کنند. با این حال رسانه های علمی داخلی آنطور که باید و شاید در این مسیر قرار نگرفته اند و محتوای کتبی هنوز به عنوان سنگ بنای ژورنالیسم علم ظاهر می شود. معهذا ابزارهای چندرسانه ای در حوزه علم می توانند بسیار سودمند باشند تا مفاهیم پیچیده علمی به زبان ساده ارایه شود. به نظر می رسد این فناوری ها برای پر کردن شکاف بین جامعه علمی و عموم مردم ضروری هستند زیرا علم را به اصطلاح در دسترس تر، جذاب تر و تاثیرگذارتر نمایش می کنند.

فناوری های چندرسانه ای قبل از هر چیز متناسب با سبک های مختلف یادگیری هستند. همه افراد به یک شکل بیه به هم اطلاعات را فرانمی گیرند. برخی از ما یادگیرندگان بصری هستیم و جذب تصاویر و ویدیوها می شویم، در حالی که برخی دیگر اطلاعات شنیداری مانند پادکست ها را  ترجیح می دهیم. مروجان علم با تلفیقی از ویدیو، انیمیشن، شبیه سازی های تعاملی و توضیحات صوتی می توانند به مخاطبان بیشتری دست پیدا کنند. از سوی دیگر ابزارهای چندرسانه ای تضمین می کنند که موضوعات پیچیده برای همه قابل درک و جذاب باشد.

درک داده های پیچیده و مفاهیم انتزاعی اغلب از طریق متن به تنهایی دشوار است (البته همچنان برخی افراد محتوای متنی را ترجیح می دهند). فناوری های چندرسانه ای امکان تجسم این مفاهیم را به شکل جذاب تری میسر می کند. انیمیشن ها می توانند فرآیندهای پویای زیست شناسی سلولی را در عمل نشان دهند، در حالی که اینفوگرافی ها مقادیر زیادی از داده ها را در قالب های قابل هضم و قابل درک در معرض نمایش می گذارند. این ابزارها به ابها زدایی از علم کمک می کند و محتوای علمی را قابل دسترس تر می سازد.

فناوری های نوین همچنین تا حدود زیادی تعاملی هستند. به تجربه، تعاملی بودن همیشه در افزایش یادگیری موثر است. شبیه سازی ها و مدل های تعاملی به کاربران امکان می دهد که متغیرها را دستکاری کنند و اثرات آن را به صورت بلادرنگ ببینند. تجربه یادگیری عملی به گونه ای است که آموزش متنی به تنهایی نمی تواند به آن نزدیک شود. یادگیری نه تنها را جذاب تر خواهد شد، بلکه درک کاربر را عمیق تر و سرعت یادگیری را نیز بیشتر می کند.

شبکه های اجتماعی و رسانه های اشتراک گذاری ویدیو نیز شیوه انتشار محتوا را تغییر داده اند. این شبکه ها به تبع ظرفیت های فناوری می توانند بحث درباره یافته های علمی را متحول کنند. پلتفرم هایی مانند یوتیوب، توییتر و اینستاگرام به دانشمندان و مروجان علم این امکان را می دهد تا کار خود را با طرقی خلاقانه با مخاطبان در سطح جهانی به اشتراک بگذارند. این پلتفرم ها صرفاً برای گسترش دامنه دانش علمی مورد استفاده قرار نمی گیرند. آنها همچنین امکان تبادل، طرح بحث و پرسش را فراهم می کنند و جامعه ای از اذهان کنجکاو را شکل و پرورش می دهند. گفت وگوی تعاملی بین مروجان علم و عموم از روند تحقیق و پژوهش ابهام زدایی می کند و علم را شفاف تر می سازد.

فناوری های چندرسانه ای علاوه بر بالا بردن یادگیری و قدرت تعامل پذیری، قدرت الهام بخشی نیز دارند. جهان پیرامون ما، از عظمت ماکروسکوپی فضا گرفته تا ظرافت میکروسکوپی فرآیندهای سلولی، برانگیزانندگی بالایی دارد. تصاویر تلسکوپ ها و میکروسکوپ ها با وضوح بالا، ویدیوهای تایم لپس از پدیده های طبیعی و تجربیات واقعیت مجازی از اکوسیستم های ناشناخته می تواند حس شگفتی و کنجکاوی را در علاقه مندان به علم برانگیزد و اهمیت اکتشاف علمی و حفظ محیط زیست را برجسته سازد. علاوه بر این فناوری های چندرسانه ای می تواند علم را برای طیف وسیعی از مخاطبان از جمله افراد معلول یا افراد با سطح زبان انگلیسی ضعیف و… دسترس پذیرتر کند. زیرنویس ویدیوهای علمی و توضیحات صوتی تضمین می کند که همه صرف نظر از توانایی هایشان می توانند به محتوای علمی دسترسی داشته باشند و از آن لذت ببرند.

یکی از عللی که محتوای شبه علمی به سادگی جلب توجه می کند و در مقیاس بالا بازنشر می شود این است که به طور کلی شبه علم و خرافه برای مسایل پیچیده و سخت راه حل های آسان و قابل فهم (هر چند نادرست و مغلطه گرانه) ارایه می دهد. محتوای چندرسانه ای در ترویج علم پیامدهای مثبتی در آموزش و مبارزه با خرافه دارد زیرا مطالب پیچیده به لطف صوت و تصویر به شیوه آسان تری توضیح داده می شوند. شاید درک نظریه نسبیت اینشتین از روی متن کار آسانی نباشد اما یک موشن گرافی محتوا را به شیوه قابل فهم تری به مخاطب منتقل می کند. معلمان نیز در کلاس های درس سراسر جهان از این فناوری ها استفاده می کنند تا یادگیری را برای دانش آموزان و دانشجویان تعاملی تر و جذاب تر کنند. این ویژگی فناوری های چندرسانه ای نه تنها مشت محکمی بر پیکره ی شبه علم می زند بلکه به پرورش نسل جدیدی از افراد با سواد علمی نیز کمک می کند.

با این حال، ادغام فناوری های چندرسانه ای با ترویج علم به طور کامل عاری از چالش نیست. باید از صحت و دقت محتوا مطمین بود و از ساده سازی بیش از حد اجتناب کرد. با حجم وسیعی از اطلاعات موجود در شبکه های مجازی، تشخیص منابع معتبر و بازنمایی دقیق محتوای علمی بسیار مهم است. علاوه بر این چالش شکاف دیجیتالی نیز وجود دارد. همه مردم به صورت یکسان به این فناوری ها دسترسی ندارند، که به نوبه ی خود می تواند دسترسی و تاثیر رسانه را محدود سازد.

رسانه های علمی عامه فهم نمی توانند در عصر جدید موفق باشند مگر اینکه فناوری های چندرسانه ای جدی گرفته شود چرا که این فناوری ها نه تنها ترویج علم را تقویت می کنند، بلکه آن را متحول ساخته و راه های جدیدی را برای درک، گفتگو و کشف مسایل باز می کنند. محتوای چندرسانه ای باعث می شود مخاطب بتواند نادیده ها را تجسم کند، ناشناخته ها را کشف کند و از نقطه نظر ما مروجان علم به شیوه ای که تا پیش از این ممکن نبود، علم ترویج شود.