دستگاه دیاگ خودرو چیست و چه کاربردی دارد؟ راهنمای جامع برای مبتدیان

در عصر خودروهای هوشمند و پیچیده دیگر اتکا صرف به گوش تیز و آچار فرانسه برای تشخیص عیوب فنی کافی نیست. خودروهای امروزی مجموعه ای از سیستم های الکترونیکی و مکانیکی هستند که به طور یکپارچه با هم کار می کنند. در این میان دستگاه دیاگ خودرو (Diagnostic Tool) به عنوان ابزاری حیاتی نقش کلیدی در تشخیص دقیق و سریع مشکلات فنی ایفا می کند. این دستگاه نه تنها برای تعمیرکاران حرفه ای بلکه برای مالکان خودرو نیز به تدریج به یک ضرورت تبدیل شده است.

دیاگ خودرو چیست؟

به زبان ساده دستگاه دیاگ خودرو یک ابزار الکترونیکی است که به پورت OBD-II (On-Board Diagnostics II) خودرو متصل شده و با کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU – Engine Control Unit) ارتباط برقرار می کند. این ارتباط امکان خواندن اطلاعات و کدهای خطا را از سیستم های مختلف خودرو فراهم می سازد. پورت OBD-II که معمولاً در زیر داشبورد و در نزدیکی فرمان قرار دارد یک استاندارد جهانی است که از اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی در اکثر خودروهای بنزینی و دیزلی تعبیه شده است.

دستگاه دیاگ با استفاده از پروتکل های ارتباطی استاندارد مانند CAN (Controller Area Network) و ISO ۹۱۴۱ با ECU خودرو ارتباط برقرار می کند. این پروتکل ها زبان مشترکی را برای تبادل اطلاعات بین دستگاه دیاگ و ECU فراهم می آورند. به این ترتیب دستگاه دیاگ قادر به دریافت داده های حسگرها وضعیت عملگرها و کدهای خطای ذخیره شده در حافظه ECU خواهد بود.

انواع دستگاه های دیاگ خودرو

دستگاه های دیاگ خودرو در انواع مختلفی با سطوح دسترسی و قابلیت های متفاوت در بازار موجود هستند. به طور کلی می توان آنها را به دسته های زیر تقسیم کرد :

• دستگاه های دیاگ ساده (کدخوان ها) :

  این دستگاه ها ابتدایی ترین نوع دیاگ هستند که صرفاً قادر به خواندن و پاک کردن کدهای خطای موتور و گیربکس می باشند. این دستگاه ها معمولاً ارزان قیمت و کاربری آسانی دارند و برای تشخیص مشکلات اولیه و ساده مناسب هستند.

• دستگاه های دیاگ دستی (اسکنرهای دستی) :

  این دستگاه ها نسبت به کدخوان ها پیشرفته تر بوده و علاوه بر خواندن و پاک کردن کدها قابلیت نمایش اطلاعات پارامترهای زنده (Live Data) خودرو را نیز دارند. اطلاعات زنده شامل مواردی مانند دور موتور (RPM) دمای خنک کننده (Coolant Temperature) فشار منیفولد هوا (MAP) و ولتاژ حسگرها است. این دستگاه ها برای تشخیص دقیق تر مشکلات و بررسی عملکرد سیستم های مختلف خودرو کاربردی تر هستند.

• دستگاه های دیاگ حرفه ای (اسکنرهای تخصصی) :

  این دسته از دستگاه ها پیشرفته ترین و کامل ترین نوع دیاگ محسوب می شوند که امکانات گسترده ای را در اختیار تعمیرکاران قرار می دهند. علاوه بر قابلیت های اسکنرهای دستی دستگاه های دیاگ حرفه ای معمولاً امکان انجام تست عملگرها (Actuator Tests) برنامه ریزی ECU (ECU Programming) کدگذاری (Coding) و تنظیمات خاص خودرو (Special Functions) را نیز فراهم می کنند. این دستگاه ها برای تعمیرگاه های تخصصی و تعمیرکاران حرفه ای که نیاز به دسترسی کامل به سیستم های خودرو دارند ضروری هستند.

دستگاه دیاگ حرفه ای همانند این مدل  carmachine.ir/product/اسمارت-دیاگ-موتور-اسکن/

• اپلیکیشن های دیاگ موبایلی :

  با پیشرفت تکنولوژی اپلیکیشن های دیاگ موبایلی نیز به بازار آمده اند که با استفاده از یک آداپتور OBD-II بلوتوثی یا وای فای به پورت خودرو متصل شده و از طریق گوشی هوشمند یا تبلت امکانات دیاگ را ارائه می دهند. این اپلیکیشن ها معمولاً قابلیت های مشابه دستگاه های دیاگ ساده و دستی را ارائه می دهند و برای استفاده شخصی و تشخیص مشکلات اولیه خودرو مناسب هستند.

کاربردهای دستگاه دیاگ خودرو

دستگاه دیاگ خودرو کاربردهای متنوع و گسترده ای در تشخیص و رفع عیوب فنی خودرو دارد که از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• تشخیص و رفع مشکلات موتور :

  دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای مربوط به سیستم سوخت رسانی جرقه زنی احتراق سنسورهای موتور و سایر اجزای موتور را شناسایی کند. همچنین با استفاده از اطلاعات زنده می توان عملکرد موتور را به صورت دقیق بررسی و عیوب احتمالی را تشخیص داد.

• تشخیص و رفع مشکلات گیربکس اتوماتیک :

  گیربکس های اتوماتیک سیستم های پیچیده ای هستند که عیب یابی آنها بدون دستگاه دیاگ دشوار است. دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای مربوط به سیستم کنترل گیربکس سنسورها و عملگرهای گیربکس را شناسایی کرده و به تشخیص دقیق تر مشکلات کمک کند.

• تشخیص و رفع مشکلات سیستم ترمز ABS و ESP :

  سیستم های ترمز ضد قفل (ABS) و کنترل پایداری الکترونیکی (ESP) از سیستم های ایمنی حیاتی خودرو هستند. دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای مربوط به این سیستم ها سنسورهای سرعت چرخ پمپ ABS و یونیت کنترل ESP را شناسایی کرده و به رفع سریع تر مشکلات کمک کند.

• تشخیص و رفع مشکلات سیستم کیسه هوا (SRS) :

  سیستم کیسه هوا (SRS – Supplemental Restraint System) نیز از جمله سیستم های ایمنی مهم خودرو است. دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای مربوط به این سیستم سنسورهای ضربه یونیت کنترل SRS و خود کیسه های هوا را شناسایی کرده و از عملکرد صحیح این سیستم در مواقع ضروری اطمینان حاصل کند.

• تشخیص و رفع مشکلات سیستم تهویه مطبوع (AC) :

  دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای مربوط به سیستم تهویه مطبوع سنسورهای دما کمپرسور و یونیت کنترل AC را شناسایی کرده و به تشخیص و رفع مشکلات مربوط به سرمایش و گرمایش خودرو کمک کند.

• بررسی سلامت و عملکرد سنسورها و عملگرها :

  دستگاه دیاگ با نمایش اطلاعات زنده و انجام تست عملگرها امکان بررسی دقیق عملکرد سنسورها و عملگرهای مختلف خودرو را فراهم می کند. این امر به تشخیص عیوب پنهان و پیشگیری از مشکلات جدی تر کمک می کند.

• پاک کردن کدهای خطا و خاموش کردن چراغ چک :

  پس از رفع عیب خودرو دستگاه دیاگ می تواند کدهای خطای ذخیره شده در ECU را پاک کرده و چراغ چک موتور را خاموش کند. توجه داشته باشید که پاک کردن کد خطا بدون رفع عیب اصلی مشکل را حل نخواهد کرد و چراغ چک مجدداً روشن خواهد شد.

مزایا و معایب استفاده از دستگاه دیاگ خودرو

استفاده از دستگاه دیاگ خودرو مزایای متعددی دارد که از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

مزایا :

• تشخیص سریع و دقیق عیوب : دستگاه دیاگ با ارائه کدهای خطا و اطلاعات زنده فرآیند تشخیص عیوب را بسیار سریع تر و دقیق تر می کند. این امر به صرفه جویی در زمان و هزینه تعمیرات کمک می کند.
• کاهش هزینه های تعمیرات : تشخیص دقیق و سریع عیوب با استفاده از دستگاه دیاگ از انجام تعمیرات غیرضروری و هزینه بر جلوگیری می کند.
• جلوگیری از آسیب های بیشتر : تشخیص زودهنگام مشکلات با استفاده از دستگاه دیاگ از بروز آسیب های بیشتر به سایر قطعات خودرو جلوگیری می کند.
• افزایش ایمنی خودرو : تشخیص و رفع مشکلات سیستم های ایمنی مانند ABS ESP و SRS با استفاده از دستگاه دیاگ ایمنی خودرو را افزایش می دهد.
• کاربری آسان (برای دستگاه های ساده و دستی) : بسیاری از دستگاه های دیاگ ساده و دستی کاربری آسانی دارند و حتی مالکان خودرو نیز می توانند از آنها برای تشخیص مشکلات اولیه استفاده کنند.

معایب :

• نیاز به دانش فنی (برای استفاده حرفه ای) : برای استفاده حرفه ای و بهره برداری کامل از امکانات دستگاه های دیاگ پیشرفته نیاز به دانش فنی و تخصصی در زمینه تعمیرات خودرو وجود دارد.
• هزینه خرید دستگاه (برای دستگاه های حرفه ای) : دستگاه های دیاگ حرفه ای معمولاً قیمت بالایی دارند و خرید آنها برای مصارف شخصی توجیه اقتصادی ندارد.
• وابستگی به برق و تکنولوژی : دستگاه های دیاگ به برق نیاز دارند و در صورت قطع برق یا خرابی دستگاه امکان استفاده از آنها وجود نخواهد داشت.
• محدودیت های سازگاری (در برخی موارد) : برخی از دستگاه های دیاگ ممکن است با تمامی مدل های خودرو سازگار نباشند و یا قابلیت های محدودی را برای برخی خودروها ارائه دهند.

نکات مهم در استفاده از دستگاه دیاگ خودرو

برای استفاده صحیح و ایمن از دستگاه دیاگ خودرو رعایت نکات زیر ضروری است :

• مطالعه دفترچه راهنمای دستگاه : قبل از استفاده از دستگاه دیاگ حتماً دفترچه راهنمای آن را به دقت مطالعه کرده و با نحوه کارکرد و امکانات آن آشنا شوید.
• اتصال صحیح دستگاه به پورت OBD-II : مطمئن شوید که دستگاه دیاگ به درستی و به صورت محکم به پورت OBD-II خودرو متصل شده است.
• توجه به کدهای خطا و اطلاعات زنده : کدهای خطا و اطلاعات زنده ارائه شده توسط دستگاه دیاگ را به دقت بررسی کرده و با توجه به آنها نسبت به تشخیص و رفع عیب اقدام کنید.
• پاک کردن کدهای خطا پس از رفع عیب : پس از رفع عیب خودرو حتماً کدهای خطای ذخیره شده در ECU را با استفاده از دستگاه دیاگ پاک کنید.
• عدم پاک کردن کدهای خطا بدون رفع عیب : هرگز کدهای خطا را بدون رفع عیب اصلی پاک نکنید زیرا این کار فقط باعث پنهان شدن مشکل شده و ممکن است منجر به آسیب های جدی تر شود.
• مراجعه به تعمیرکار متخصص در صورت عدم اطمینان : در صورتی که در تشخیص و رفع عیب خودرو با استفاده از دستگاه دیاگ مطمئن نیستید حتماً به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید.

نتیجه گیری

دستگاه دیاگ خودرو ابزاری ارزشمند و ضروری برای تشخیص و رفع عیوب فنی خودروهای مدرن است. این دستگاه با ارائه اطلاعات دقیق و سریع از سیستم های مختلف خودرو به تعمیرکاران و مالکان خودرو کمک می کند تا مشکلات را به سرعت و با دقت بیشتری شناسایی و رفع کنند. انتخاب دستگاه دیاگ مناسب بستگی به نیاز و سطح تخصص کاربر دارد. دستگاه های دیاگ ساده و دستی برای استفاده شخصی و تشخیص مشکلات اولیه مناسب هستند در حالی که دستگاه های دیاگ حرفه ای برای تعمیرگاه های تخصصی و تعمیرکاران حرفه ای طراحی شده اند. با استفاده صحیح و آگاهانه از دستگاه دیاگ می توان هزینه های تعمیرات خودرو را کاهش داده ایمنی خودرو را افزایش داد و از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کرد.

پرسش و پاسخ های متداول

۱. آیا استفاده از دستگاه دیاگ خودرو برای گارانتی خودرو مشکلی ایجاد می کند؟

خیر استفاده از دستگاه دیاگ برای خواندن کدهای خطا و اطلاعات زنده معمولاً مشکلی برای گارانتی خودرو ایجاد نمی کند. با این حال انجام تغییرات در تنظیمات ECU یا برنامه ریزی آن با استفاده از دستگاه دیاگ ممکن است گارانتی خودرو را باطل کند. برای اطمینان بهتر است قبل از انجام هرگونه تغییرات با نمایندگی خودرو مشورت کنید.

۲. آیا می توان با دستگاه دیاگ خودرو کیلومتر خودرو را تغییر داد؟

تغییر کیلومتر خودرو با دستگاه دیاگ غیرقانونی و غیراخلاقی است و اکیداً توصیه نمی شود. دستگاه های دیاگ حرفه ای ممکن است قابلیت تغییر کیلومتر را داشته باشند اما استفاده از این قابلیت برای فریب خریداران خودرو جرم محسوب می شود.

۳. بهترین نوع دستگاه دیاگ خودرو برای استفاده شخصی کدام است؟

برای استفاده شخصی و تشخیص مشکلات اولیه خودرو دستگاه های دیاگ دستی (اسکنرهای دستی) یا اپلیکیشن های دیاگ موبایلی گزینه های مناسبی هستند. این دستگاه ها معمولاً قیمت مناسبی دارند کاربری آسانی دارند و قابلیت های کافی برای تشخیص مشکلات رایج خودرو را ارائه می دهند. انتخاب بین اسکنر دستی و اپلیکیشن موبایلی بستگی به سلیقه و ترجیحات شخصی دارد.