دریافت مهریه از حقوق بازنشستگی

خب، راستش رو بخوایم، خیلی از خانم ها وقتی می خوان مهریه شون رو بگیرن، ممکنه با این سوال روبرو بشن که آیا میشه از حقوق بازنشستگی همسر یا همسر سابق، مهریه رو دریافت کرد؟ جواب کلی و کوتاه اینه که بله، میشه، اما نه به صورت کامل و با رعایت یه سری قوانین و شرایط خاص. این موضوع هم برای خانم هایی که دنبال حق شون هستن مهمه، هم برای آقایون بازنشسته ای که نگران وضعیت حقوقی شون هستن. اینجا می خوایم همه چیز رو شفاف و خودمونی براتون توضیح بدیم تا دیگه هیچ ابهامی نمونه.

مهریه و حقوق بازنشستگی: اصلا میشه؟

ببینید، داستان مهریه یه جورایی مثل یه قرارداد مالی بین زن و شوهره که از همون لحظه عقد، زن مالک اون میشه. یعنی همونطور که یه نفر وقتی یه چیزی رو می خره، مالکش میشه، زن هم با جاری شدن صیغه عقد، مالک مهریه اش میشه. حالا اگه خدای نکرده زندگی به مشکل بخوره و کار به اینجا بکشه که خانم بخواد مهریه اش رو مطالبه کنه، راه های مختلفی برای این کار هست. یکی از این راه ها، توقیف کردن اموال یا دارایی های آقاست. اما سوال اصلی اینه که آیا حقوق بازنشستگی، که یه درآمد ثابت و حیاتی برای خیلی از آقایون محسوب میشه، جزو این دارایی ها هست یا نه؟

مهریه چیه؟ یه حق قانونی که همیشه همراهته!

قبل از هر چیز، بیاید یه یادآوری کوچیک بکنیم که اصلا مهریه چیه. مهریه همون چیزیه که موقع عقد نکاح، مرد به زن میده یا متعهد میشه که بده. این یه حق کاملا شرعی و قانونیه و زن هر وقت که اراده کنه، میتونه اون رو از شوهرش بخواد، چه تو زندگی مشترک باشن، چه مراحل طلاق رو طی کنن. مهم نیست مهریه «عندالمطالبه» باشه یا «عندالاستطاعه».

• مهریه عندالمطالبه: یعنی به محض اینکه خانم مهریه اش رو مطالبه کنه، آقا باید اون رو پرداخت کنه. اینجا دیگه توانایی مالی مرد مطرح نیست و باید از هر راهی شده مهریه رو بده.
• مهریه عندالاستطاعه: یعنی پرداخت مهریه منوط به اینه که مرد توانایی مالی برای پرداختش رو داشته باشه. تو این حالت، خانم باید ثابت کنه که مرد توانایی مالی داره، یا اینکه مرد باید خودش اثبات کنه که نداره.

مهم اینه که تو هر دو حالت، مهریه حق زنه و قانون ازش حمایت میکنه. پس خیال تون راحت باشه، این حق ازتون گرفته نمیشه.

حقوق بازنشستگی رو میشه برای مهریه توقیف کرد؟ (جواب: بله، ولی نه همش!)

اینجاست که بحث اصلی شروع میشه. بله، حقوق بازنشستگی قابل توقیف برای مهریه هست. یعنی اگه مردی بازنشسته باشه و مهریه خانمش رو نده، زن میتونه از طریق قانونی، بخشی از حقوق بازنشستگی اون رو توقیف کنه. اما یه نکته خیلی مهم اینجاست: حقوق بازنشستگی جزو مستثنیات دین محسوب میشه. یعنی چی؟ یعنی نمیشه کل حقوق رو توقیف کرد. قانون یه سقفی براش تعیین کرده تا زندگی مرد به مشکل جدی نخوره و حداقل ها براش باقی بمونه. این روال برای حمایت از معیشت بازنشسته هاست. پس هرچند میشه مهریه رو از حقوق بازنشستگی گرفت، اما کلش رو نه. معمولا یه درصدی از اون کسر میشه که در ادامه مفصل راجع بهش صحبت می کنیم. ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، همون مبنای اصلی این بحثه که بهش اشاره خواهیم کرد.

قانون چی میگه؟ صفر تا صد کسر مهریه از حقوق بازنشستگی

خب، حالا که فهمیدیم اصلا میشه از حقوق بازنشستگی مهریه گرفت، بیاید ببینیم قانون دقیقا چی میگه و چه قواعدی برای این کار وجود داره. این قسمت شاید یکم خشک و حقوقی به نظر بیاد، ولی سعی می کنیم با زبون خودمونی براتون توضیح بدیم که قشنگ تو ذهن تون جا بیفته.

ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی: همون سقف یک چهارم!

ستون فقرات بحث ما، ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنیه. این ماده میگه که حقوق و مزایای کارکنان دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها، و حتی حقوق و مستمری بازنشستگی، برای پرداخت دیون (مثل همین مهریه خودمون) قابل توقیفه. اما یه امای بزرگ وجود داره: این توقیف سقف داره!

تفاوت کسر حقوق برای شاغلین و بازنشستگان خیلی مهمه:

• برای شاغلین: اگه مرد شاغل باشه و مجرد، ممکنه تا یک سوم (⅓) حقوقش توقیف بشه. اگه متاهل و دارای فرزند باشه، معمولاً تا یک چهارم (¼) حقوقش رو میتونن توقیف کنن.
• برای بازنشستگان: اینجاست که قاعده فرق می کنه و خیلی مهمه که بهش دقت کنید. طبق رویه قضایی و نظرات اداره حقوقی قوه قضائیه، برای بازنشستگان (چه مرد چه زن، و حتی اگه مجرد باشن)، صرفاً تا یک چهارم (¼) حقوق خالص قابل توقیفه. یعنی حتی اگه مرد بازنشسته مجرد باشه و هیچ خانواده ای هم نداشته باشه، باز هم بیشتر از یک چهارم حقوقش توقیف نمیشه. این یه حمایت قانونیه که از این قشر عزیز میشه تا بتونن حداقل زندگی خودشون رو بگذرونن.

پس یادتون باشه، وقتی صحبت از توقیف حقوق بازنشستگی برای مهریه میشه، همیشه سقف یک چهارم رو تو ذهن تون داشته باشید.

قوانین دیگه که باید بدونی!

فقط ماده ۹۶ نیست که تو این ماجرا نقش داره. ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی هم میاد و مکمل این بحث میشه. این قانون به بحث توقیف اموال و درآمد برای اجرای احکام مالی میپردازه و می تونه در کنار ماده ۹۶، مسیر رو برای شما روشن تر کنه.

ضمناً، برای اینکه بتونید حقوق بازنشستگی رو توقیف کنید، باید بدونید که این آقا از کدوم صندوق بازنشستگی حقوق میگیره. مثلاً تأمین اجتماعیه؟ کشوریه؟ لشکریه؟ این اطلاعات برای اجرای احکام خیلی مهمه. معمولا دادگاه یا اجرای ثبت، از این صندوق ها استعلام میکنه تا وضعیت حقوقی مرد رو مشخص کنه.

یادتون باشه، سقف توقیف مهریه از حقوق بازنشستگی، همیشه یک چهارم حقوق خالص هست، فارغ از اینکه مرد بازنشسته متاهل باشه یا مجرد.

مراحل عملی: قدم به قدم برای گرفتن مهریه از حقوق بازنشستگی (برای خانم ها)

حالا که با قوانین و مقررات آشنا شدیم، وقتشه که بریم سر اصل مطلب و ببینیم اگه شما خانم بخواید مهریه تون رو از حقوق بازنشستگی همسرتون بگیرید، باید دقیقا چه کارهایی انجام بدید. این یه راهنمای گام به گامه تا تو این مسیر گم نشید.

اول: حکم مهریه رو قطعی کن!

اولین و مهم ترین قدم اینه که شما باید یه حکم قطعی برای محکومیت همسرتون به پرداخت مهریه داشته باشید. این حکم میتونه از دو راه به دست بیاد:

1. از طریق دادگاه خانواده: اگه قبلاً برای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کردید و دادگاه حکم به نفع شما داده، باید مطمئن بشید که این حکم قطعی شده باشه. یعنی مراحل بدوی و تجدیدنظر رو طی کرده باشه و دیگه قابل اعتراض نباشه.
2. از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: اگه مهریه تون در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و سند رسمی دارید، میتونید مستقیماً به اجرای ثبت مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه برای مهریه رو بدید.

بدون داشتن یه حکم قطعی یا اجراییه، هیچ کاری نمیتونید انجام بدید. پس حتماً این مرحله رو جدی بگیرید.

دوم: برو اجرای احکام دادگستری/ثبت!

حالا که حکم قطعی یا اجراییه رو تو دست تون دارید، باید برید به واحد اجرای احکام دادگستری (اگه حکم دادگاهه) یا اجرای ثبت (اگه اجراییه ثبتیه) و درخواست اجرای حکم رو ثبت کنید. اینجا باید بگید که می خواید حقوق بازنشستگی همسرتون توقیف بشه.

مدارکی که اینجا لازم دارید:

• کپی برابر اصل شده حکم قطعی مهریه یا اجراییه ثبتی
• کپی شناسنامه و کارت ملی خودتون
• اطلاعات هویتی همسر (کپی شناسنامه و کارت ملی اگر دارید)
• اطلاعات شغلی همسر، به ویژه اینکه از کدوم صندوق بازنشستگی حقوق میگیره (مثلاً تأمین اجتماعی، بازنشستگی کشوری، نیروهای مسلح و…)

هر چقدر اطلاعات کامل تری از همسرتون داشته باشید، کارتون سریع تر پیش میره.

سوم: صندوق بازنشستگی رو پیدا کن!

وقتی شما درخواست توقیف حقوق رو به اجرای احکام میدید، مسئولین اجرای احکام باید بدونن که نامه های توقیف رو به کجا بفرستن. یعنی باید محل دقیق دریافت حقوق بازنشستگی همسرتون رو مشخص کنن. اگه شما این اطلاعات رو دارید، که چه بهتر! اگه ندارید، اجرای احکام خودش میتونه از مراجع مختلف (مثل اداره ثبت احوال یا سیستم های اطلاعاتی) استعلام بگیره و صندوق بازنشستگی مربوطه رو پیدا کنه.

چهارم: کسر و واریز ماهانه مهریه!

بعد از اینکه اجرای احکام، صندوق بازنشستگی مربوطه رو شناسایی کرد، یه نامه رسمی به اون سازمان میفرسته و دستور توقیف حقوق و کسر ماهانه مبلغ رو میده. سازمان بازنشستگی هم موظفه که طبق این دستور، هر ماه اون یک چهارم مشخص شده رو از حقوق همسرتون کسر کنه. این مبلغ کسر شده، به حسابی که شما (به عنوان محکوم له) معرفی می کنید، واریز میشه. پس دیگه لازم نیست شما هر ماه کاری انجام بدید، این پروسه خودش به صورت خودکار ادامه پیدا میکنه.

پنجم: پیگیری رو فراموش نکن!

اینکه کار رو به اجرای احکام سپردید، به این معنی نیست که دیگه تموم شد و رفت. مهمه که روند کار رو پیگیری کنید. مطمئن بشید که نامه ها ارسال شده، کسر حقوق شروع شده و مبالغ به حساب شما واریز میشه. اگه دیدید مشکلی پیش اومده یا پولی واریز نشده، حتماً به اجرای احکام مراجعه و پیگیری کنید. ممکنه گاهی به خاطر شلوغی کار یا اشتباهات اداری، کمی تأخیر پیش بیاد.

چقدر از حقوق بازنشستگی برای مهریه میره؟ (شفاف سازی کامل)

رسیدیم به یکی از مهم ترین و پرتکرارترین سوالات: دقیقا چه درصدی از حقوق بازنشستگی رو میشه برای مهریه توقیف کرد؟ این بخش رو خیلی دقیق و با جزئیات براتون توضیح میدم تا دیگه هیچ ابهامی نمونه.

همون یک چهارم (۱/۴) حقوق خالص!

همونطور که قبل تر اشاره کردیم، برای بازنشستگان (چه مرد و چه زن)، سقف توقیف حقوق برای مهریه، یک چهارم (¼) حقوق خالصه. یعنی چی حقوق خالص؟ اینجاش خیلی مهمه. حقوق خالص، یعنی حقوقی که بعد از کم شدن همه کسورات قانونی مثل مالیات، حق بیمه، کسور بازنشستگی و هر چیز دیگه ای که قانونا از حقوق کسر میشه، به دست میاد. یعنی از اون مبلغی که واقعاً تو حساب بازنشسته واریز میشه، یک چهارمش رو میتونن برای مهریه توقیف کنن.

یه اشتباه رایج اینه که بعضی ها فکر می کنن از حقوق ناخالص (یعنی همون مبلغی که تو فیش حقوقی به عنوان حقوق اولیه نوشته شده، قبل از هر کسری) باید یک چهارم کم بشه. اما اینطور نیست! قانون به صراحت میگه که کسر از حقوق خالص انجام میشه تا فشار کمتری به بازنشسته وارد بشه.

وضعیت شخص	میزان قابل توقیف برای مهریه	توضیحات
کارمند شاغل (مجرد)	تا یک سوم (⅓) حقوق	از حقوق خالص
کارمند شاغل (متأهل و دارای فرزند)	تا یک چهارم (¼) حقوق	از حقوق خالص
بازنشسته (مجرد یا متأهل)	همیشه تا یک چهارم (¼) حقوق خالص	صرف نظر از وضعیت تاهل و تعداد فرزندان

عیدی، پاداش و مزایا هم مشمول کسر میشن؟

این سوال هم خیلی پیش میاد. طبق رویه قضایی، معمولا بله. اگه توی دستور توقیف حقوق، این موارد هم قید شده باشه، صندوق بازنشستگی میتونه از عیدی، پاداش پایان سال و سایر مزایایی که به صورت نقدی به بازنشسته پرداخت میشه، هم برای پرداخت مهریه کسر کنه. البته باز هم باید سقف قانونی (همون یک چهارم) رعایت بشه. این موارد هم جزو درآمدهای مرد محسوب میشن و میتونن برای تسویه بدهی مهریه به کار برن.

اعسار و قسط بندی مهریه چه تاثیری داره؟

اگه مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه رو نداشته باشه، میتونه درخواست اعسار بده و از دادگاه بخواد که مهریه رو به صورت قسطی پرداخت کنه. حالا سوال اینه که اگه اعسار پذیرفته بشه، تکلیف توقیف حقوق بازنشستگی چی میشه؟

پذیرش اعسار، به معنی این نیست که توقیف حقوق بازنشستگی متوقف میشه. معمولا، توقیف همون یک چهارم حقوق بازنشستگی ادامه پیدا میکنه و مبلغی که از این طریق جمع میشه، از اقساط تعیین شده کسر میشه. یعنی اگه قاضی مثلاً ماهیانه ۵ میلیون تومان قسط مهریه تعیین کرده باشه و از حقوق بازنشستگی هم ماهی ۳ میلیون تومان کسر بشه، مرد فقط باید ۲ میلیون تومان باقی مونده رو به صورت نقدی پرداخت کنه. در واقع، توقیف یک چهارم حقوق، بخشی از همون فرآیند پرداخت اقساطه. قاضی در تعیین اقساط، این کسر از حقوق رو هم در نظر میگیره تا فشار مضاعفی به مرد وارد نشه.

موارد خاص و استثناها: اینجاها باید حواست باشه!

تا اینجا راجع به قواعد کلی حرف زدیم. اما بعضی وقتا، شرایط خاصی پیش میاد که اوضاع رو یکم پیچیده تر می کنه. تو این بخش، به اون موارد خاص و استثناها میپردازیم که دونستن شون خیلی به دردتون میخوره.

بازنشستگان نیروهای مسلح: یه کمی فرق داره!

بازنشستگان نیروهای مسلح (ارتش، سپاه، ناجا) یه شرایط خاصی دارن. طبق تبصره ۲ ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، اگه کشور در وضعیت جنگی یا شرایط اضطراری خاصی باشه، حقوق نیروهای نظامی (چه شاغل و چه بازنشسته) قابل توقیف نیست. این قانون برای اینه که نظامیان تو شرایط بحرانی، دغدغه مالی نداشته باشن و بتونن با خیال راحت به وظایفشون عمل کنن.

اما این به این معنی نیست که کلا حقوق بازنشستگان نیروهای مسلح غیر قابل توقیفه. در شرایط عادی و غیرجنگی، حقوق بازنشستگی این عزیزان هم مثل بقیه بازنشستگان، تا سقف یک چهارم قابل توقیف برای مهریه هست. فقط پروسه اداریش ممکنه یکم متفاوت و زمان برتر باشه.

مستمری کمیته امداد و بهزیستی: دست نخورده میمونه!

این یکی از استثنائات خیلی مهمه! افرادی که تحت پوشش نهادهای حمایتی مثل کمیته امداد امام خمینی (ره) یا سازمان بهزیستی هستن و مستمری از این نهادها دریافت می کنن، مستمری شون تحت هیچ شرایطی قابل توقیف نیست. حتی اگه مرد به پرداخت مهریه محکوم شده باشه و هیچ منبع درآمدی جز همین مستمری نداشته باشه، زن نمیتونه این مستمری رو توقیف کنه.

دلیل این قانون هم مشخصه: این مستمری ها برای حفظ حداقل های زندگی و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه پرداخت میشه و کسر از اونها، میتونه زندگی این افراد رو به طور کامل مختل کنه. پس اگه همسر یا همسر سابق شما فقط از کمیته امداد یا بهزیستی مستمری میگیره و هیچ دارایی دیگه ای نداره، باید دنبال راه های دیگه برای گرفتن مهریه تون باشید.

وقتی مرد بازنشسته فوت میکنه: تکلیف مهریه چی میشه؟

این یه سناریوی تلخ و پیچیده است. اگه مرد بازنشسته فوت کنه، معمولا دیگه نمیشه مهریه رو از مستمری ای که به وراث (مثلاً فرزندان یا همسر بعدی) میرسه توقیف کرد. اون مستمری، حق وراثه و برای معیشت اونها در نظر گرفته شده.

اما این به معنی از بین رفتن حق مهریه نیست. مهریه شما از ترکه (یعنی اموال به جای مانده از متوفی) قابل مطالبه است. یعنی اگه مرد بعد از فوتش اموال دیگه ای مثل خونه، ماشین، حساب بانکی یا هر دارایی دیگه ای داشته باشه، شما میتونید مهریه تون رو از اونها مطالبه کنید. در واقع، شما یکی از طلبکاران متوفی محسوب میشید و قبل از اینکه اموال بین وراث تقسیم بشه، اول باید مهریه شما پرداخت بشه.

البته یه مورد خاص اینجاست که اگه خود خانم، از مستمری بگیران همسر فوت شده باشه (مثلاً به عنوان همسرش)، اون مستمری که به خودش میرسه، ممکنه مشمول قواعد توقیف برای مهریه خودش نشه، چون ماهیت متفاوتی پیدا میکنه.

چند تا بدهی روی هم: اولویت بندی چجوریه؟

فرض کنید مرد بازنشسته ما، علاوه بر مهریه، بدهی های مالی دیگه ای مثل نفقه معوقه، یا دیون دیگه هم داره. اینجا کدوم طلبکار تو اولویته؟ قانون برای این جور مواقع هم راه حل داره:

1. اولویت با نفقه: نفقه، که برای تأمین نیازهای ضروری زندگی زن و فرزندانه، معمولا اولویت بالاتری داره و تا سقف یک سوم (⅓) حقوق رو میشه برای اون توقیف کرد.
2. بعد مهریه و سایر دیون: بعد از نفقه، نوبت به مهریه و بقیه بدهی ها میرسه. اگه از حقوق، هم برای نفقه کسر بشه و هم برای مهریه، این دو مجموعاً نباید از یک چهارم (¼) یا یک سوم (⅓) حقوق (بسته به شرایط و میزان حقوق) تجاوز کنن. قانون سعی میکنه یه تعادلی برقرار کنه که هم حقوق طلبکاران رعایت بشه و هم معیشت مرد به خطر نیفته.

پس اگه مردی چند تا بدهی داشته باشه، قاضی باید با دقت همه جوانب رو بسنجه و یه اولویت بندی درست انجام بده.

مهریه عندالاستطاعه یا مدت دار: اینا چی میشن؟

قبلاً هم اشاره کردیم که مهریه میتونه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشه. اگه مهریه عندالاستطاعه باشه، یعنی پرداختش به توانایی مالی مرد بستگی داره. تو این حالت، خانم باید ثابت کنه که مرد توانایی پرداخت داره تا بتونه درخواست توقیف حقوقش رو بده. اگه ثابت نشه یا مرد اعسار بگیره، کار یکم سخت تر میشه.

مهریه مدت دار هم که کمتر رایجه، یعنی پرداخت مهریه به یه زمان مشخص یا یه شرط خاص موکول شده. تو این موارد، تا زمانی که اون زمان نرسه یا اون شرط محقق نشه، نمیشه برای توقیف حقوق اقدام کرد.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر داستانمون! همونطور که دیدید، دریافت مهریه از حقوق بازنشستگی، یه حق کاملاً قانونی برای خانماست، اما پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خودش رو هم داره. اینطور نیست که بشه سر و ته قضیه رو هم آورد و تمام حقوق یه بازنشسته رو توقیف کرد. قانون، با در نظر گرفتن شرایط معیشتی مردان بازنشسته، یه سری محدودیت هایی رو تعیین کرده که مهم ترینش همون سقف یک چهارم از حقوق خالصه.

ما سعی کردیم تمام جوانب رو از قوانین و مراحل عملی گرفته تا موارد خاص و استثناها، به زبون ساده و خودمونی براتون توضیح بدیم. امیدواریم که این مقاله تونسته باشه به تمام سوالات و ابهامات شما پاسخ بده و مسیر رو براتون روشن کنه.

اما یادتون باشه، پرونده های حقوقی، مخصوصاً اونایی که پای خانواده و مهریه در میونه، خیلی حساس و تخصصی هستن. کوچکترین اشتباه یا بی توجهی به جزئیات، میتونه روند کار رو طولانی تر کنه یا حتی باعث بشه حق تون رو کامل نگیرید. برای همین، اکیداً توصیه می کنیم که اگه با این موضوع درگیر هستید، حتماً با یه وکیل متخصص در امور خانواده و اجرای احکام مشورت کنید. یه وکیل کاربلد، میتونه پرونده شما رو با دقت بررسی کنه، بهترین راه رو نشون تون بده، از بروز اشتباهات جلوگیری کنه و نهایتاً بهتون کمک کنه که سریع تر و راحت تر به حق قانونی تون برسید. پس وقت رو تلف نکنید و برای یه مشاوره حقوقی تخصصی، اقدام کنید. این کار بهتون آرامش خاطر میده و مطمئن میشید که دارید بهترین مسیر رو طی می کنید.