خلاصه کتاب شنژن: سفری به چین ( نویسنده گی دولیل )

کتاب شنژن: سفری به چین اثر گی دولیل، یه سفرنامه مصور حسابی جذاب و بامزه ست که شما رو می بره به چین سال ۱۹۹۷. این کتاب، تجربه سه ماه زندگی کارتونیست کانادایی، گی دولیل، در شهر تازه تاسیس شنژن رو روایت می کنه و به خوبی نشون می ده که چطور یه غریبه می تونه تو دل یه فرهنگ کاملا متفاوت، هم غافلگیر بشه و هم با نگاهی طنزآمیز، واقعیت ها رو ثبت کنه.

راستش رو بخواید، وقتی حرف از چین میشه، خیلی ها یاد برج های بلند، تکنولوژی پیشرفته و جمعیت زیادش میفتن. اما گی دولیل تو این کتاب، یه گوشه دیگه از چین رو بهتون نشون میده؛ اون هم نه چین امروز، بلکه چینی که تازه داشت بال وپر می گرفت. اگه اهل سفرنامه های تصویری و یه ذره طنز تلخ باشید، این کتاب حسابی به دلتون می شینه. ما اینجا قراره تا ته و توی این سفرنامه برویم و ببینیم گی دولیل تو شنژن چه ماجراهایی رو از سر گذرونده. پس اگه دوست دارید بدونید تو این کتاب چه خبره و چرا انقدر خوندنش می تونه جذاب باشه، با ما همراه باشید.

گی دولیل کیه و چرا سفرنامه هاش اینقدر پرطرفداره؟

بذارید قبل از هر چیزی یه آشنایی کوچیک با خود گی دولیل داشته باشیم. این بنده خدا، یه کارتونیست و انیماتور کاناداییه که حالا دیگه تو فرانسه زندگی می کنه. دولیل رو بیشتر به خاطر سفرنامه های مصورش می شناسیم؛ کارهایی که فقط داستان یه سفر معمولی نیستن، بلکه یه پنجره ان رو به زندگی روزمره و ریزه کاری های فرهنگی کشورهایی که شاید کمتر کسی جرات می کنه بره اونجا یا کمتر کسی با این دقت بهشون نگاه می کنه.

نگاه و سبک خاص گی دولیل

چیزی که کارهای دولیل رو خاص می کنه، نگاه دقیق و البته طنزآمیزش به وقایعه. اون سراغ جزئیات میره، چیزهایی که شاید از نظر بقیه بی اهمیت باشن، ولی دولیل از همون ها سوژه می سازه و با یه طنز تلخ و ظریف، بهشون رنگ و بوی خاصی میده. از مشکلات زبانی و ارتباطی بگیر تا تفاوت های فرهنگی و حتی مسائل سیاسی، همه رو با خطوط ساده و دیالوگ های بامزه به تصویر می کشه. این هنرمند بدون اینکه بخواد مستقیم نصیحت کنه یا جبهه بگیره، کاری می کنه که خودت به فکر فرو بری و از زاویه دید خودش به دنیا نگاه کنی. همین باعث شده که آثارش هم برای تفریح و هم برای فکر کردن، عالی باشن.

شنژن؛ نقطه شروع یه مسیر جذاب

شاید پیونگ یانگ: سفری به کره ی شمالی یا یانگون: سفری به برمه رو از گی دولیل خونده باشید. اون ها واقعا شاهکارن. اما راستش رو بخواید، شنژن: سفری به چین اولین سفرنامه مصور دولیل محسوب میشه. این کتاب نقطه شروعی بود برای مسیری که دولیل بعدها توش خیلی درخشید و سفرنامه نویسی مصور رو به یه سطح جدید برد. پس اگه می خواید ببینید گی دولیل چطور شروع کرده و نگاهش چطور تو این اولین کارش شکل گرفته، خوندن شنژن یه جورایی واجبه!

شنژن ۱۹۹۷: شهری که از بقیه چین جدا بود!

خب، بریم سراغ قصه اصلی. سال ۱۹۹۷ بود که گی دولیل، به خاطر کارش به شهر شنژن تو چین اعزام شد. ماموریتش این بود که سه ماه اونجا بمونه و بر یه پروژه انیمیشن نظارت کنه. حالا این شنژن کجا بود؟ یه شهر تو جنوب شرقی چین، درست کنار هنگ کنگ. ولی این شهر با بقیه چین یه فرق اساسی داشت.

منطقه ویژه اقتصادی با حصارهای الکتریکی!

تصورش رو بکنید: شنژن اون زمان یه جورایی منطقه ویژه اقتصادی بود. یعنی چی؟ یعنی با یه حصار الکتریکی و کلی نگهبان مسلح از بقیه چین جدا شده بود! یه جورایی یه شهر توی یه کشور دیگه. این خودش نشون دهنده فضای خاص و متفاوت این منطقه بود. یه شهر که خیلی سریع رشد کرده بود و پر از کارگرانی بود که از سراسر چین اومده بودن تا شانس خودشون رو برای زندگی بهتر امتحان کنن.

انتظارات دولیل و واقعیت های چین

حالا گی دولیل با چه ذهنیتی وارد این شهر شد؟ احتمالا با یه عالمه فکر و خیال از چینِ پر از سنت و رازآلود. ولی وقتی پاشو گذاشت تو شنژن، با یه دنیای کاملا جدید روبرو شد. یه شهری که خیلی هاش انگلیسی بلد نبودن، فرهنگش از زمین تا آسمون با چیزی که گی دولیل می شناخت فرق داشت و حتی برقراری یه ارتباط ساده هم تبدیل به یه چالش بزرگ می شد. این تفاوت ها از همون اول سفر، باعث یه جور شوک فرهنگی برای دولیل شد و همین ها، سوژه های اصلی کتاب سفرنامه شنژن رو شکل دادن.

سه ماه زندگی در شنژن: از شوک فرهنگی تا دلتنگی!

حالا بریم سراغ اصل مطلب: گی دولیل تو این سه ماهی که تو شنژن بود، چی دید و چی کشید؟ از همون لحظه ورود، همه چی براش عجیب و غریب بود و همین عجیب غریب بودن، باعث شده خلاصه داستان شنژن پر از لحظات کمدی و در عین حال تامل برانگیز باشه.

ورود و گیجی های اول راه

یادتونه گفتم انگلیسی کمتر کسی بلد بود؟ خب، همین از همون فرودگاه کار دست گی دولیل میده. پیدا کردن هتل، صحبت کردن با مسئولین، همه و همه یه چالش بزرگ بودن. فکر کن تنها تو یه کشور غریب، زبونشون رو نمی فهمی، اونا هم زبون تو رو نه! یه حس تنهایی و سردرگمی که حسابی آدم رو کلافه می کنه. دولیل هم تو کتابش حسابی به این موضوع پرداخته و لحظاتی رو به تصویر کشیده که با خوندنشون هم دلت به حالش می سوزه و هم خنده ات می گیره.

روزمرگی های کاری و تلاش برای سرگرمی

زندگی گی دولیل تو شنژن، یه جورایی تکراری و کسل کننده بود. ساعت های طولانی سر کار تو یه محیط خشک و رسمی، اون هم تو یه شرکت انیمیشن. بعد از کار چی؟ خب، باید خودشو سرگرم می کرد. از گشت وگذار تو فروشگاه ها و رستوران ها بگیر تا سرک کشیدن به پارک ها و خیابون ها. تلاش می کرد که یه جوری با شهر ارتباط برقرار کنه. ولی هر بار با همون مشکل همیشگی روبرو می شد: زبان! مثلا تصور کن می خوای غذا سفارش بدی و هر چی توضیح میدی، کسی متوجه نمیشه! همین لحظه های کوچیک و به ظاهر ساده، تبدیل به صحنه های طنزآمیز و در عین حال کلافه کننده ای میشن که دولیل خیلی خوب تونسته اونا رو نقاشی کنه.

زیر ذره بین گی دولیل: فرهنگ و اجتماع چین

چیزی که گی دولیل تو سفرنامه هاش استادشه، مشاهده دقیق تفاوت های فرهنگی و اجتماعیه. تو شنژن هم همین کار رو می کنه. اون آداب و رسوم چینی ها، رفتار اجتماعی شون و حتی نگاهشون به زندگی رو زیر ذره بین می ذاره. مثلا تفاوت های اساسی تو رستوران ها، حمام های عمومی یا حتی برخورد با بچه ها رو به تصویر می کشه. انگار از یه سیاره دیگه اومده و داره به یه دنیای کاملا جدید نگاه می کنه. اون زمان چین تازه داشت به سمت مصرف گرایی حرکت می کرد، ولی هنوز رگه های پررنگی از ایدئولوژی کمونیستی تو زندگی مردم دیده می شد. گی دولیل هم این تضادها رو خیلی ظریف نشون میده.

تجربه گی دولیل در چین نشون میده که چقدر سخته وقتی تو یه فرهنگ کاملا بیگانه گیر می کنی و حتی یه لیوان آب سفارش دادن هم می تونه تبدیل به یه ماجراجویی بشه!

اشاراتی به سیاست و سانسور: اژدهای کمونیست از نزدیک

این بخش از کتاب شاید از نظر بعضی رقبا کمتر بهش پرداخته شده باشه، ولی یکی از نکات مهم کتابه. گی دولیل بدون اینکه بخواد مستقیم شعار بده، نشونه هایی از کنترل های شدید دولتی و سانسور اطلاعاتی رو تو تلویزیون و روزنامه ها می بینه. کم کم متوجه میشه که ابعاد توتالیتاریسم چینی چقدر گسترده ست و چطور روی زندگی عادی مردم تاثیر گذاشته. بحث های کوتاه و دست وپا شکسته ای که با چند نفری که کمی انگلیسی بلدن درباره سیاست داره، نشون میده که حتی تو اون محیط هم، دولیل حس کنجکاوی و انتقادی خودشو حفظ کرده. این نگاه زیرپوستی به کمونیسم در چین، ارزش کتاب رو چند برابر می کنه.

آدم ها و تلاش برای ارتباط: وقتی غربت سنگین می شه

گی دولیل تو محیط کارش روابط محدودی با همکارانش پیدا می کنه. ولی تلاش های صادقانه ای برای ارتباط با مردم عادی شنژن داره. لحظه های کوتاهی هست که با وجود موانع زبانی، یه حس همدلی و انسانی بینش شکل می گیره. این لحظات نشون میده که حتی تو دل یه فرهنگ غریبه و با وجود همه دشواری ها، نیاز به ارتباط انسانی هیچ وقت از بین نمیره. اون می خواد با آدم ها حرف بزنه، دوست بشه و اون ها رو درک کنه، هرچند که خیلی وقت ها به در بسته می خوره.

طنز تلخ و لحظات واقعی: خنده ای که به دلتنگی وصله

تو کل کتاب شنژن: سفری به چین، طنز گی دولیل مثل یه نخ نامرئی همه چیز رو به هم وصل می کنه. از موقعیت های کمدی ناخواسته موقع آموزش زبان گرفته تا مواجهه با قوانین عجیب و غریب چینی ها. اما این طنز همیشه یه رگه هایی از دلتنگی و تنهایی داره. انگار پشت هر خنده، یه حس غربت و دلتنگی پنهان شده. دولیل با اینکه سعی می کنه با شوخی و خنده روزمرگی هاشو بگذرونه، ولی این حس تنهایی هیچ وقت ازش دور نمیشه و این چیزیه که باعث میشه خواننده باهاش همذات پنداری کنه.

پایان سفر و کوله باری از تجربه

بعد از سه ماه اقامت تو شنژن، بالاخره زمان برگشت گی دولیل فرا میرسه. این سفر نه تنها یه تجربه کاری بود، بلکه یه سفر عمیق فرهنگی و شخصی هم به حساب می اومد. نگاهش به چین و حتی به دنیا، بعد از این سه ماه حسابی تغییر کرده بود. کوله بارش پر از مشاهدات، تجربیات تلخ و شیرین و درس های بزرگی بود که با زبون طنز و تصویر، به ما منتقلشون کرده.

شنژن چی می خواد بهمون بگه؟ (مضامین اصلی کتاب)

کتاب شنژن: سفری به چین فقط یه داستان طنزآمیز از یه سفر نیست؛ پر از پیام ها و مضامین عمیقه که باعث میشه بعد از خوندنش حسابی به فکر فرو بری.

۱. شکاف فرهنگی شرق و غرب: یه دنیا تفاوت!

یکی از اصلی ترین چیزهایی که تو این کتاب حسابی بهش برمی خورید، تفاوت های عمیق بین فرهنگ شرق (چین) و غرب (کانادا) هست. گی دولیل این تفاوت ها رو تو ارزش ها، اولویت ها، سبک زندگی و حتی ریزترین آداب و رسوم نشون میده. مثلا، رفتار چینی ها تو رستوران ها، نحوه برخوردشون با زمان، یا حتی مفهوم حریم خصوصی، برای یه غربی مثل دولیل حسابی گیج کننده و در عین حال کنجکاوی برانگیزه. این کتاب مثل یه آینه عمل می کنه و به شما نشون میده که چقدر دنیای ما می تونه متنوع و پر از شگفتی باشه.

۲. تنهایی و انزوا تو یه جامعه بیگانه: وقتی هیچ کس رو نمی شناسی

با وجود طنز و شوخی های کتاب، حس تنهایی گی دولیل خیلی پررنگه. اون تو یه شهر شلوغ و پرجمعیت زندگی می کنه، ولی احساس انزوا و غربت شدیدی داره. مانع زبانی، تفاوت های فرهنگی و عدم وجود دوست یا آشنا باعث میشه که دولیل خیلی وقت ها احساس کنه تنها تو این شهر بزرگ، سرگردانه. این مضمون، جهانیه و هر کسی که تجربه سفر طولانی به یه کشور غریب رو داشته باشه، حسابی باهاش همذات پنداری می کنه. این کتاب به خوبی نشون میده که حتی تو یه جای پر از آدم، چقدر میشه احساس تنهایی کرد.

۳. نقد زیرپوستی بر سیستم های تمامیت خواه: کنترل و سانسور

همونطور که قبل تر هم گفتیم، گی دولیل بدون اینکه بخواد مستقیم حرف های سیاسی بزنه، یه نقد ظریف و زیرپوستی از سیستم های تمامیت خواه و پیامدهای کنترل و سانسور رو به تصویر می کشه. وقتی از تلویزیون و روزنامه های دولتی حرف می زنه یا از قوانین عجیب و غریب برای ورود و خروج به شهر شنژن میگه، به نوعی داره تاثیرات منفی این سیستم ها رو روی زندگی روزمره مردم نشون میده. این نقد، هوشمندانه و بدون جنجال سازیه و همین باعث میشه که تاثیرش بیشتر باشه. تحلیل کتاب شنژن نشون میده که چطور یه هنرمند می تونه با ابزارهای خودش، پیام های مهمی رو منتقل کنه.

۴. اهمیت ارتباط و موانع زبانی: حرف زدن، یه دنیا معنی

یکی دیگه از مضامین مهم کتاب، اهمیت ارتباط انسانه و البته موانع زبانی که میتونه این ارتباط رو حسابی سخت کنه. گی دولیل بارها و بارها تلاش می کنه با چینی ها ارتباط برقرار کنه، ولی به خاطر بلد نبودن زبان، موفق نمیشه. این موضوع نشون میده که زبان چقدر نقش مهمی تو درک فرهنگ ها و تعامل بین آدم ها داره. اگه بتونی با کسی به زبون خودش حرف بزنی، دریچه های جدیدی به روت باز میشه و اگه نه، حسابی تنها میشی.

۵. قدرت مشاهده و طنز به عنوان ابزار روایت: دیدن و خندیدن

بالاخره باید به قدرت مشاهده دقیق و طنز گی دولیل اشاره کنیم. اون با نگاه تیزبینانه اش، جزئیات کوچیکی رو می بینه که شاید خیلی ها از کنارش بی تفاوت رد بشن. بعد هم با چاشنی طنز و بامزگی، اون ها رو به تصویر می کشه و همین باعث میشه معرفی کتاب شنژن انقدر جذاب و گیرا باشه. طنز دولیل نه تنها کتاب رو خنده دار می کنه، بلکه باعث میشه بتونی به مسائل عمیق تر هم فکر کنی.

نظر بقیه چیه؟ نکوداشت ها و بازتاب های شنژن

خب، حالا که حسابی با محتوای کتاب آشنا شدیم، ببینیم بقیه درباره این سفرنامه چی گفتن و چطور ازش استقبال شده. کتاب شنژن: سفری به چین به عنوان اولین سفرنامه مصور گی دولیل، حسابی مورد توجه قرار گرفت و کلی بازتاب خوب داشت.

جایزه و افتخارات

این کتاب سال ۲۰۰۱ نامزد دریافت جایزه جشنواره معتبر Angouleme شده، که خودش نشون میده چقدر از نظر هنری و محتوایی ارزشمنده. جشنواره آنگولم یه جورایی اسکار کمیک استریپ دنیاست، پس نامزد شدن توش یه افتخار بزرگ برای هر هنرمندیه.

نظرات منتقدان چی میگه؟

• Boing Boing: نگاهی جذاب و پرپیچ وخم به یکی از شهرهای نوین سرزمین چین. این جمله نشون میده که کتاب چقدر تونسته یه دید متفاوت و جدید از شنژن ارائه بده.

• Amazon: گی دولیل در کتاب شنژن: سفری به چین، با طنز خاص و همیشگی خود، به روایت مشاهداتش از سرزمین چین نشسته و ضمن این کار، تفاوت های دو فرهنگ غرب و شرق را بازگو نموده است. این نظر هم روی دو ویژگی اصلی دولیل یعنی طنز و پرداختن به تفاوت های فرهنگی تاکید می کنه.

خلاصه که نقد کتاب شنژن گی دولیل همیشه مثبت بوده و منتقدین از این نگاه طنزآمیز، دقت در جزئیات و توانایی دولیل در به تصویر کشیدن فضای چین دهه ۹۰ حسابی تعریف کردن.

شنژن در مقایسه با بقیه کارهای دولیل

اگه از طرفداران پروپاقرص گی دولیل باشید، شاید شنژن از نظر نقاشی و داستان پردازی یه کمی با کارهای بعدی مثل پیونگ یانگ متفاوت به نظر بیاد. چون این اولین تجربه اش تو این سبکه و هنوز داشت راهشو پیدا می کرد. ولی همین هم یه جورایی جذابیت خاص خودشو داره. یه جورایی می تونید رد پای هنرمندی رو ببینید که تازه داره سبکش رو شکل میده و برای همین هم چرا شنژن مهم است؟ جوابش اینه که یه سند مهم از شروع کار یه هنرمند بزرگه.

چرا باید شنژن: سفری به چین رو بخونیم؟

شاید الان بپرسید با این همه کتاب خوب، چرا باید بریم سراغ شنژن: سفری به چین؟ من چند تا دلیل خوب براتون دارم که اگه اهلش باشید، حتما قانع می شید:

۱. برای درک بهتر چین معاصر: یه پنجره رو به گذشته

این کتاب یه دید خیلی خاص و منحصر به فرد از چین تو دوران گذار (اواخر دهه ۹۰) بهتون میده. زمانی که چین داشت از یه کشور کمونیستی بسته، یواش یواش به سمت یه اقتصاد باز حرکت می کرد. شنژن خودش یه مثال عالی از این تغییر و تحول بود. با خوندن این کتاب، می تونید بفهمید که چین چطور از اون روزها به اینجا رسیده.

۲. برای آشنایی با نگاه گی دولیل: یه نگاه متفاوت

اگه دوست دارید با یه نگاه نقادانه، کنجکاوانه و البته طنزآمیز به فرهنگ های دیگه آشنا بشید، گی دولیل بهترین راهنمای شماست. اون چیزهایی رو می بینه که شاید شما هیچ وقت تو یه سفرنامه معمولی پیدا نکنید. این فرهنگ چین از نگاه گی دولیل رو بهتون نشون میده که تو هیچ کتاب دیگه ای پیداش نمی کنید.

۳. لذت از یه سفرنامه مصور ناب: یه تجربه تصویری

کمیک استریپ یا سفرنامه مصور، یه ژانر خیلی خاص و جذابه. گی دولیل هم تو این ژانر یه استاده. ترکیب گرافیک های ساده و در عین حال معنادار با روایت های بامزه، باعث میشه خوندن این کتاب یه تجربه خیلی لذت بخش باشه. حس می کنید خودتون هم تو اون سفر حضور دارید.

۴. ارزش های تاریخی و فرهنگی: یه سند از زمان خودش

بالاخره باید گفت که این کتاب یه جورایی یه سند اجتماعی و فرهنگی از یه دوره خاص از تاریخ چینه. اگه اهل مطالعات شرق شناسی یا جامعه شناسی باشید، این کتاب می تونه نکات خیلی ارزشمندی رو بهتون بده و دیدتون رو نسبت به اون دوران حسابی باز کنه.

پس اگه دنبال یه کتابی هستید که هم بخندونتتون، هم به فکر فرو ببره و هم اطلاعات جدیدی از یه گوشه دیگه از دنیا بهتون بده، شنژن: سفری به چین رو از دست ندید.

مشخصات کتاب

عنوان	توضیحات
نام کتاب	شنژن: سفری به چین (Shenzhen: A Travelogue from China)
نویسنده	گی دولیل (Guy Delisle)
مترجم	عاطفه احمدی
ناشر فارسی	نشر اطراف
سال انتشار نسخه فارسی	۱۳۹۸
تعداد صفحات (حدودی)	۱۵۳ – ۱۵۴ صفحه
شابک (ISBN)	978-622-6194-19-8
فرمت	مصور، کمیک استریپ، سفرنامه

حرف آخر: تجربه ای از دل شرق دور

خب، رسیدیم به ته خط! خلاصه کتاب شنژن: سفری به چین ( نویسنده گی دولیل ) واقعا یه اثر کم نظیره که شما رو تو دل ماجراهای یه کارتونیست غربی تو شرق دور میندازه. این کتاب فقط یه سفرنامه معمولی نیست؛ یه تجربه عمیق فرهنگی و یه نگاه طنزآمیز به واقعیت های اجتماعی و سیاسی چینه، اون هم تو سال هایی که این کشور داشت آبستن تحولات بزرگی می شد.

گی دولیل با نگاه دقیق و طنز شیرینش، کاری می کنه که حتی تو دل سختی ها و تفاوت های فرهنگی، خنده به لبمون بیاد. حس تنهایی، تلاش برای برقراری ارتباط، و مشاهده تضادهای یک جامعه در حال گذار، همه و همه با هنرمندی خاصی کنار هم چیده شدن تا یه اثر ماندگار خلق بشه. اگه تا الان این کتاب رو نخوندید، بهتون پیشنهاد می کنم حتما برید سراغش. قول میدم یه تجربه متفاوت و دوست داشتنی باشه.

شما اگه این کتاب رو خوندید، کدوم بخشش بیشتر تو ذهنتون موندگار شد؟ یا اصلا تجربه سفر به چین تو اون سال ها رو داشتید؟ خوشحال میشیم نظراتتون رو بدونیم.