آب های ژرف سر سفره ها می آیند؟

شرایط منابع آبی تا جایی پیش رفت که دولت به موضوع آب های ژرف نیز ورود کرده است و هر چند وزیر نیرو اعلام کرده برداشت از این آب در مرحله پژوهش و انجام چند طرح پایلوت قرار دارد اما برنامه هایی برای برداشت از آب های ژرف در نظر گرفته شده است.

به گزارش انکو، آب های ژرف به آب های زیرزمینی گفته می شود که در عمق بیش از 1500 متری زمین قرار دارد. البته برخی کارشناسان آب های پایین تر از عمق 300 متری زمین را آب ژرف می دانند، چراکه به سادگی قابل دستیابی نیست. هرچند بخشی از این آب ها، به عنوان آب های فسیلی چندین هزار ساله و تجدیدناپذیر شناخته می شود، اما تحقیقات علمی نشان می دهد حجم عظیمی از آب های ژرف، قابل استفاده است.

منابع آب تجدیدپذیر منابعی هستند که آب برداشت شده از آنها، طی یک یا چند سال توسط بارش ها جایگزین می شوند ولی منابع آب تجدیدناپذیر با روان آبهای ناشی از بارندگی ها ارتباط ندارند. درواقع زمان تغذیه مجدد آبخوان های منابع آب تجدیدناپذیر، بسیار طولانی و به نوعی غیر قابل تخمین است. به عبارت دیگر، منظور از منابع آب های ژرف تجدیدناپذیر، همان آب های فسیلی بوده، درواقع آب فسیلی به سفره های قدیمی از آب گفته می شود که هزاران سال پیش و در شرایط اقلیمی خاص آن زمان ها در زیر زمین ذخیره شده است.

از طرفی میزان مواد جامد محلول و شوری در این گونه آب ها بسیار زیاد است و از کیفیت مطلوب برخوردار نیستند. البته نوع دیگری از آب ژرف وجود دارد که به نوعی، آب های ژرف تجدیدپذیر هستند و بیشتر در پهنه های گسلی اعماق زمین یافت می شوند. این نوع از آب های زیرزمینی قابل تغذیه از روان آب حاصل از بارندگی ها هستند.

کیفیت این نوع آب ها در مقایسه با آب های فسیلی نیز به مراتب بهتر و مطلوب تر است. بنابراین آب های ژرف نیز نوعی آب زیرزمینی هستند که در اعماق زیادتر قرار دارند و در بسیاری از مناطق جهان ذخیره آب این منابع فراوان است و در صورت فقدان ذخایر آب زیرزمینی در عمق های متعارف، از اهمیت ویژه ای برخوردار می شوند.

ادامه پژوهش و اکتشاف در آب های ژرف

دولت سیزدهم تحقیق و اکتشاف در آب های ژرف را آغاز کرد، آنطور که علی اکبر محرابیان – وزیر نیرو به تازگی اعلام کرده آب ژرف یک منبع بسیار ارزشمند است که باید برای برداشت آن برنامه ریزی های لازم صورت گیرد. در سال های گذشته در بخش پژوهش کارهایی صورت گرفت که نتایج خوبی را به همراه داشت آنچه که امروز باید در دستور کار قرار گیرد، تعریف و اجرای پروژه ای است که در مراحل اجرایی اطمینان بخش باشد.

به گفته وی، به این منظور تعدادی پروژه در منطقه سیستان و بلوچستان تعریف شده که برخی از آنها اجرایی و برخی از آنها در مرحله پژوهش و تحقیق است. زمانی که آب ژرف را بهره برداری می کنیم، باید به چند عامل گرما، فشار و میزان شوری توجه شود چراکه این آب در فرآیند شیرین سازی قرار می گیرد و این سه پارامتر باید مورد توجه باشد. در حال حاضر کار تحقیق و پژوهش و اکتشاف در آب های ژرف ادامه دارد و در کنار این مساله پروژه ای که جنبه بهره برداری و تحقیق داشته باشد را نیز در دست اجرا داریم.

هدف گذاری حفر 10 حلقه چاه برای برداشت آب های ژرف

عیسی بزرگ زاده – سخنگوی صنعت آب نیز در همین راستا به انکو گفت: در هدف گذاری اولیه حفر 10 چاه ژرف برنامه ریزی شده که معادل 1000 میلیارد تومان برای این موضوع و طرح های فناورانه در نظر گرفته شده، اکنون پروژه آب ژرف در مرحله مطالعه بوده و تاکنون چهار حلقه چاه حفر شده و توافق نامه ای نیز در همین راستا با معاونت علمی منعقد شده است.

وی افزود: طرح هایی در حال اجراست و اگر اثبات شود که منبع مطمینی است، برداشت صورت می گیرد، در دولت سیزدهم اتفاق مهمی که در این حوزه افتاد این بود که شورای عالی آب ژرف تشکیل شد.

به گفته سخنگوی صنعت آب تاکنون چندین جلسه، دو کمیته مهم علمی و فنی تشکیل شده و در حال بررسی موضوع هستیم.

در حال حاضر پروژه تحقیقاتی روی آب های ژرف انجام می شود، در این راستا چند چاه در استان های سیستان و بلوچستان حفر شد که عمده آن در سیستان بوده است. در برخی از استان ها نیز استفاده از آب های ژرف پیشنهاد شده است، منابع آب های ژرف نیازمند یک استمرار از نظر زمانی هستند به طوری که اگر یک چاه حفاری و تجهیز می شود، تداوم آبدهی باید چک و بر اساس آن برنامه ریزی شود و بسط پیدا کند.

باید توجه داشت که این منابع صرفا باید برای آب های شرب مورد استفاده قرار بگیرد. آب های ژرف را نمی توان برای مصارف صنعتی و کشاورزی مورد استفاده قرار داد و تنها در مکان هایی که مشکل تامین آب شرب داریم، می توان از آب های ژرف استفاده کرد، اما فعلا در حد کار مطالعاتی و تحقیقاتی است.

آب های ژرف عمدتا تجدیدناپذیرند

تورج کشاورز – کارشناس ارشد هیدرولوژی- در این رابطه به انکو گفت: آب های ژرف عمدتا آب های تجدیدناپذیرند. بنابراین زمانی که یک مخزن تجدیدناپذیر دارید، همچون آبخوان های عادی نیستند که هر سال با بارش باران حجم آنها اضافه شود، در آب های ژرف به دلیل اینکه در چرخه آب نیستند باید برداشت از آنها بسیار مدیریت شده باشد زیرا حتی اگر در چرخه آب نیز وجود داشته باشند، این آب به سرعت بازنمی گردد و سالانه جبران نمی شود.

وی با تاکید بر اینکه تحقیقاتی روی این موضوع صورت نگرفته و به فرض اینکه آبخوان ژرف در چرخه آب امروزی نیز وجود داشته باشد و تغذیه شود نمی توانیم مانند آبخوان های سطحی دیگر با آن رفتار کنیم و باید شرایط آبخوان شناخته شود، تصریح کرد: باتوجه به اینکه عمدتا این آبها تجدیدپذیر نیستند، برداشت آنها برای حل مشکل آبی کشور تنها یک مسکن است و نمی توان روی آن برنامه ریزی طولانی مدتی انجام داد مگر اینکه حالت استثنایی وجود داشته باشد که امروز مشخص نیست و باید تحقیقات زیادی صورت بگیرد.

آب های ژرف ارتباطی با فرونشست ندارند

این کارشناس ارشد هیدرولوژی افزود: آبی را که از عمق 3000 متری بیرون می آوریم حتی اگر در چرخه آب باشند تا آب جدید به این عمق  برسد، زمان زیادی طول می کشد اما به صورت عمومی آبخوان های ژرف قابل تجدید نیستند؛ بنابراین استفاده از این آبها باید بسیار مدیریت شده باشد چراکه جزو مخازن استراتژیک به حساب می آیند و باید در لحظه آخر و نقطه پایانی از آن استفاده کرد.

به گفته کشاورز، آب های ژرف در عمق 3000 متری و عمق 1800 متری کشف شده و آنچه که برداشت می شود، در عمق 3000 متری است، باتوجه به اینکه عمق این آب ها زیاد است، تاثیری در فرونشست ندارند و یا اگر هم داشته باشند، بسیار کم خواهد بود. چراکه عمقی که آب های ژرف کشف می شوند، بسیار زیاد است و تاثیری در لایه های بالایی ندارند.

به اعتقاد کارشناسان، باتوجه به وضعیت منابع در کشور لزوم مدیریت مصرف بیش از هر زمانی خودنمایی می کند استفاده از همه منابع آبی می تواند مشکلات جدی را در آینده ایجاد کند لذا لازم است به موضوعات مدیریت مصرف توجه ویژه شود.

پایان خبر انکو