چند درس رو میشه تک ماده کرد؟

اگه شما هم دانش آموزید یا پدر و مادر دانش آموزید، حتماً تا حالا اسم تک ماده یا تبصره به گوشتون خورده و شاید یه عالمه سوال تو ذهنتون باشه که اصلاً چند تا درس رو میشه تک ماده کرد؟ و شرایطش چیه؟ به طور خلاصه، بر اساس آخرین آیین نامه ها و بخشنامه های سال تحصیلی 1404، دانش آموزان مقطع متوسطه دوم (یعنی دهم، یازدهم و دوازدهم) می تونن حداکثر 4 درس رو تک ماده کنن

قبول بشی یا نه، دغدغه بزرگیه، مخصوصاً وقتی پای امتحانات می رسه و نمره ها اون طور که انتظار داری، نمیشه. خیلی وقت ها نه فقط دانش آموزای درس نخون، که حتی اونایی که خیلی هم تلاش می کنن، ممکنه به دلایل مختلف مثل بیماری، استرس یا هر مشکل دیگه ای، تو یه درس نمره خوبی نگیرن. اینجاست که پای تک ماده یا همون تبصره به میون میاد؛ یه راهکار قانونی که می تونه جون آدم رو نجات بده و نذاره یه درس افتاده، کل سال تحصیلی رو به باد بده.

حالا دقیقاً این تک ماده چیه؟ چه فرقی با تبصره داره؟ چند تا درس رو میشه باهاش پاس کرد؟ شرایطش چیه و آیا معدل رو تحت تاثیر قرار میده؟ تو این مقاله قراره همه این ابهامات رو برای سال تحصیلی 1404 با جزئیات کامل و به زبون خودمونی براتون روشن کنیم. پس اگه دنبال یه راهنمای جامع و کاربردی هستی، تا آخر این مطلب با من همراه باش.

تک ماده (تبصره) چیه اصلا؟ (تعریف و مفهوم ساده و خودمونی)

اول از همه، بذارید خیالتون رو راحت کنم: تک ماده و تبصره، تو آیین نامه های جدید آموزش و پرورش، یکی هستن و فرقی با هم ندارن! پس اگه این دو تا واژه رو شنیدید، بدونید منظور یه چیزه. این قانون، یه فرصت دوباره برای دانش آموزانیه که تو یه یا چند تا درس نظری، نمره قبولی نگرفتن.

تصور کنین کلی تلاش کردین، شب ها بیدار موندین، ولی بازم نمره یه درس، اون نمره دلخواه نشده و اصطلاحاً افتادین. تک ماده اینجا مثل یه فرشته نجات عمل می کنه. با این قانون، اگه شرایطش رو داشته باشی، دیگه لازم نیست بری دوباره امتحان بدی و درس رو پاس می کنی. اما یه نکته خیلی مهم: این قانون فقط برای درس های نظری کاربرد داره. یعنی اگه درس های مهارتی، کارورزی یا کارگاهی رو افتاده باشی، تک ماده شامل حالشون نمیشه.

چند درس رو میشه تک ماده کرد؟ (پاسخ اصلی و به روزترین قوانین ۱۴۰۴)

خب، رسیدیم به بخش هیجان انگیز ماجرا: چند تا درس رو واقعاً میشه تک ماده کرد؟ این سوال کلیدیه و پاسخ برای مقاطع مختلف تحصیلی، یکم با هم فرق داره:

تک ماده در مقطع متوسطه دوم (پایه های دهم، یازدهم، دوازدهم)

اگه دانش آموز دوره متوسطه دومی، تو طول کل این سه سال (یعنی از اول دهم تا آخر دوازدهم) می تونی یعنی چی؟ یعنی این 4 درس می تونه هر ترکیبی باشه: می تونی 4 تا درس نهایی رو تک ماده کنی، یا 4 تا درس غیرنهایی رو، یا مثلاً 3 تا نهایی و 1 غیرنهایی. انتخاب با خودته و به شرایط درسی ات بستگی داره.حداکثر

شرط اصلی تک ماده تو این مقطع اینه که مثلاً اگه نمره سالانه درس ریاضی ات 7 شده باشه و نمره امتحان نهایی ات زیر 7 باشه، می تونی از تک ماده استفاده کنی. یه شرط دیگه هم هست: تا بتونی از تک ماده برای فارغ التحصیلی استفاده کنی.

یادت باشه، این 4 سهمیه، مجموع کل دفعاتی هست که می تونی تو سه سال متوسطه دوم از تک ماده استفاده کنی. یعنی اگه تو دهم یه درس رو تک ماده کردی، برای یازدهم و دوازدهم 3 سهمیه دیگه داری.

تک ماده در مقطع متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم، نهم)

برای دانش آموزای متوسطه اول، یعنی پایه های هفتم، هشتم و نهم، داستان یه کوچولو فرق داره. شما تو یعنی اگه تو هفتم یه درس رو تک ماده کردی، تو هشتم و نهم فقط یه سهمیه دیگه داری.

شرایط نمره برای این مقطع هم این طوره که (اگه 30 و بالاتر باشه که خودش قبوله!) و علاوه بر این، تا بتونی از تک ماده استفاده کنی.

امتحانات پایه نهم، چون برای انتخاب رشته و ورود به دوره دوم متوسطه اهمیت دارن، مثل امتحانات دوازدهم، نهایی محسوب میشن و قوانینشون یه کمی سخت گیرانه تره.

شرایط دقیق تک ماده برای هر پایه (با جداول واضح و ساده)

خب، حالا که فهمیدیم چند تا درس رو میشه تک ماده کرد، بریم سراغ جزئیات و ببینیم شرایط دقیق قبولی و تک ماده تو هر پایه چیه. برای اینکه قضیه رو بهتر بفهمی، از جدول استفاده می کنم.

شرایط قبولی و تک ماده در پایه های دهم و یازدهم

تو پایه های دهم و یازدهم، قبولی یه درس نظری به نمره سالانه بستگی داره. نمره سالانه رو پایین تر توضیح میدم که چطور محاسبه میشه. اما فعلاً همین رو بدون که اگه نمره سالانه ات خوب باشه، حتی اگه نمره برگه ات پایین باشه، بازم راهی برای قبولی هست.

وضعیت نمره	نمره سالانه (درس نظری)	نمره برگه امتحان نهایی (دروس نهایی)	وضعیت دانش آموز
قبول عادی	10 و بالاتر	7 و بالاتر	قبول
استفاده از تک ماده	10 و بالاتر	کمتر از 7	استفاده از تک ماده
استفاده از تک ماده	بین 7 تا 10	هر نمره ای	استفاده از تک ماده
مردود	کمتر از 7	کمتر از 7	مردود

برای درس هایی که امتحان نهایی ندارن (اصطلاحاً داخلی هستن)، معمولاً نمره سالانه ملاک اصلی قبولی محسوب میشه و نمره برگه پایان ترمشون اهمیت کمتری داره.

شرایط قبولی و تک ماده در پایه دوازدهم

سال دوازدهم، سالیه که دیگه شوخی نداریم و پای دیپلم و کنکور در میونه. واسه همین، قوانین تک ماده تو این پایه یه ذره حساس تره.

وضعیت نمره	نمره سالانه (درس نظری)	نمره برگه امتحان نهایی	وضعیت دانش آموز
قبول عادی	10 و بالاتر	7 و بالاتر	قبول
استفاده از تک ماده	10 و بالاتر	کمتر از 7	استفاده از تک ماده
استفاده از تک ماده	بین 7 تا 10	هر نمره ای	استفاده از تک ماده
مردود	کمتر از 7	کمتر از 7	مردود

اهمیت تک ماده تو دوازدهم برای گرفتن دیپلم و فارغ التحصیلی خیلی زیاده. البته اگه نمره ات پایینه و دلت نمی خواد با تک ماده پاسش کنی (چون روی معدل تاثیر منفی داره)، می تونی درخواست بدی و بری امتحان شهریور یا دی ماه رو بدی تا نمره ات رو بالا ببری.

شرایط قبولی و تک ماده در پایه نهم

همون طور که گفتم، امتحانات نهم هم مثل دوازدهم نهایی هستن و قبولی توشون برای انتخاب رشته و رفتن به دبیرستان خیلی مهمه.

وضعیت نمره	معدل کل سالانه	نمره سالانه (درس نهایی)	نمره برگه امتحان نهایی	وضعیت دانش آموز
قبول عادی	10 و بالاتر	30 و بالاتر	هر نمره ای	قبول
استفاده از تک ماده	12 و بالاتر	کمتر از 30	7 و بالاتر	استفاده از تک ماده
مردود	کمتر از 10	کمتر از 30	هر نمره ای	مردود (نیاز به امتحان مجدد)

توجه داشته باشید که قوانین پایه نهم یه کوچولو با دهم و یازدهم فرق داره. تو این پایه اگه معدل کل شما خوب باشه (بالای ۱۲) ولی یه درس رو نمره سالانه اش زیر ۳۰ باشه و نمره برگه اش بالای ۷، می تونید از تک ماده استفاده کنید.

محاسبه نمره ها برای تک ماده: چطور حساب و کتاب کنیم؟

یکی از اصطلاحات کلیدی تو بحث تک ماده، نمره سالانه هست. این نمره چطوری حساب میشه؟ بیاید با هم ببینیم:

نحوه محاسبه نمره سالانه در دوره دوم متوسطه

برای درس های دوره دوم متوسطه (دهم، یازدهم، دوازدهم)، نمره سالانه با این فرمول حساب میشه:

[{(نمره مستمر نوبت اول × 1) + (نمره برگه نوبت اول × 2)} + {(نمره مستمر نوبت دوم × 1) + (نمره برگه نوبت دوم × 4)}] ÷ 8 = نمره سالانه

بیاید یه مثال بزنیم تا قشنگ جا بیفته. فرض کن نمراتت این شکلیه:

• نمره مستمر نوبت اول: 15
• نمره برگه نوبت اول: 10
• نمره مستمر نوبت دوم: 18
• نمره برگه نوبت دوم: 7

اگه این نمره ها رو تو فرمول بالا بذاریم، میشه:

[{(15 × 1) + (10 × 2)} + {(18 × 1) + (7 × 4)}] ÷ 8 = نمره سالانه

[{15 + 20} + {18 + 28}] ÷ 8 = نمره سالانه

[35 + 46] ÷ 8 = نمره سالانه

81 ÷ 8 = 10.125

پس نمره سالانه شما حدوداً 10.13 میشه. با این نمره، حتی اگه نمره برگه ات تو نوبت دوم 7 هم باشه، قبولی!

نحوه محاسبه نمره سالانه در دوره اول متوسطه

تو دوره اول متوسطه (هفتم، هشتم، نهم)، فرمول یه کم ساده تره:

نمره نوبت اول + (نمره نوبت دوم × 2) = نمره سالانه

اما نمره نوبت اول و نوبت دوم خودشون چطور محاسبه میشن؟

• نمره نوبت اول = (مستمر نوبت اول + پایانی نوبت اول) ÷ 2
• نمره نوبت دوم = (مستمر نوبت دوم + پایانی نوبت دوم) ÷ 2

بذارید یه مثال بزنیم:

• مستمر نوبت اول: 18
• پایانی نوبت اول: 15
• مستمر نوبت دوم: 19
• پایانی نوبت دوم: 10

حالا حساب می کنیم:

• نمره نوبت اول = (18 + 15) ÷ 2 = 16.5
• نمره نوبت دوم = (19 + 10) ÷ 2 = 14.5

و در نهایت نمره سالانه:

16.5 + (14.5 × 2) = نمره سالانه

16.5 + 29 = 45.5

این نمره سالانه، خیلی خوبه و نشون میده که قبولی.

برای نمرات تابستانه و غیرحضوری، معمولاً نمره امتحان پایانی (بدون مستمر) ملاک قرار می گیره، چون مستمری در کار نیست. اما خب، این موارد جزئیات خودشون رو دارن که اگه لازم شد، می تونی از دفتردار مدرسه ات بپرسی.

نکات مهم و سوالات پرتکرار درباره تک ماده (با لحن دوستانه)

تک ماده، با اینکه یه فرصت خوبه، اما یه سری سوال و ابهام همیشگی دور و برش وجود داره. بیاین چند تا از مهم تریناش رو بررسی کنیم:

آیا تک ماده اجباریه؟

نه، اصلاً اجباری نیست! اگه شرایط تک ماده رو داشته باشی، سیستم خودش این نمره رو برات اعمال می کنه و تو کارنامه ات می زنه قبول با تبصره یا قبول با تک ماده. اما اگه دوست نداشته باشی از این فرصت استفاده کنی (مثلاً چون نمره ات پایینه و می خوای بهترش کنی)، می تونی با یه درخواست کتبی به مدرسه، بگی که می خوای بری امتحان جبرانی شهریور یا دی ماه رو بدی. اگه تو اون امتحانات نمره ات بالاتر شد، همون نمره جدید جایگزین میشه و اگه خدایی نکرده بدتر شد، همون نمره قبلی (اونی که تک ماده خورده بود) برات ثبت میشه.

تأثیر تک ماده روی معدل و کنکور چیه؟

اینجا یه نکته مهم رو باید بدونی: یعنی اگه با نمره 7 یا 8 تک ماده کرده باشی، همون 7 یا 8 تو ریز نمراتت می مونه. خب، این یعنی

در مورد کنکور، قبلاً معدل تاثیر کمتری داشت، اما با قوانین جدید که (مثلاً 60 درصد تاثیر مستقیم)، این نمرات پایین می تونه حسابی روی رتبه کنکورت اثر بذاره. اما نگران نباش، این به این معنی نیست که دیگه نمی تونی دانشگاه دولتی قبول بشی. فقط نمراتت رو میاره پایین. راهکارش چیه؟ که در موردش حرف می زنیم.

آیا تک ماده تو مدرک دیپلم قید میشه؟

نه، خیالت راحت! تو خود مدرک دیپلم شما هیچ اثری از تک ماده نیست. فقط اگه کسی ریز نمراتت رو ببینه، می تونه بفهمه که یه درس رو با تک ماده پاس کردی. پس از این بابت که دیپلمت مشکلی پیدا کنه، نگران نباش.

امکان ترمیم معدل پس از تک ماده وجود داره؟

بله، دقیقاً! این بهترین خبر برای کساییه که با تک ماده پاس کردن و نمرات پایینشون روی معدلشون اثر گذاشته. بعد از اینکه فارغ التحصیل شدی و دیپلمت رو گرفتی، می تونی برای یعنی میری دوباره تو همون درس ها امتحان میدی تا نمره ات رو بالا ببری. نمره جدید تو سوابق تحصیلی ات ثبت میشه و برای کنکور و ورود به دانشگاه های با آزمون یا بدون آزمون، همون نمره بالاتر در نظر گرفته میشه.

تک ماده تو مدارس بزرگسالان و داوطلبان آزاد چطوره؟

برای مدارس بزرگسالان و داوطلبان آزاد، قوانین تک ماده یه کمی فرق داره. معمولاً تو این مدارس، بحث تک ماده به شکل سنتی که برای دانش آموزای روزانه هست، وجود نداره. شرایط قبولی برای این گروه ها بر اساس حداقل نمره برگه و معدل متفاوته. مثلاً ممکنه شرط قبولی تو یه درس، گرفتن نمره 10 تو همون امتحان باشه و دیگه خبری از تک ماده نباشه. اگه تو این دسته ها قرار می گیری، حتماً با مسئولین آموزش و پرورش یا دفتردار مدرسه ات مشورت کن.

تک ماده تو مدارس خاص (نمونه دولتی، تیزهوشان) چطوره؟

قوانین عمومی تک ماده شامل حال مدارس نمونه دولتی و تیزهوشان هم میشه. یعنی دانش آموزای این مدارس هم می تونن از سهمیه های تک ماده استفاده کنن. اما یه نکته: ممکنه این مدارس، برای ادامه تحصیل دانش آموز تو همون مدرسه (مثلاً تو سال بعد)، قوانین داخلی سخت گیرانه تری داشته باشن و از دانش آموز بخوان که نمره بالاتری کسب کنه یا حتی اگه با تک ماده قبول شده، دیگه اونجا ادامه تحصیل نده. این موضوع کاملاً به قوانین داخلی اون مدرسه بستگی داره.

آیا امکان تک ماده یک درس در سال های متوالی وجود داره؟

بله، این امکان وجود داره. اگه سهمیه تک ماده باقیمانده داشته باشی، می تونی برای یه درس خاص تو پایه های مختلف (مثلاً ریاضی دهم و ریاضی یازدهم) از تک ماده استفاده کنی و پاسشون کنی. مهم اینه که مجموع تک ماده هات تو اون مقطع تحصیلی (4 درس برای متوسطه دوم و 2 درس برای متوسطه اول) پر نشده باشه.

نحوه اطلاع از اعمال تک ماده چطوره؟

تک ماده معمولاً به صورت خودکار تو کارنامه نهایی دانش آموز درج میشه. یعنی لازم نیست درخواست خاصی بدی یا فرمی پر کنی. اگه تو کارنامه ات جلوی یه درس، به جای مردودی، قبول با تبصره یا قبول با تک ماده خورده بود، یعنی تک ماده برات اعمال شده. اگه ابهامی داشتی یا دیدی شرایطش رو داری ولی اعمال نشده، حتماً به دفتردار مدرسه یا معاون آموزشی مدرسه ات مراجعه کن. سامانه my.medu.ir هم می تونه سوابق تحصیلی و وضعیت قبولی ات رو نشون بده.

قوانین جدید تکرار پایه چیه؟

خوشبختانه، قوانین جدید آموزش و پرورش یه کم منعطف تر شدن و دیگه مثل قدیم به راحتی تکرار پایه وجود نداره. یعنی اگه تو چند تا درس مردود بشی و نتونی با تک ماده هم پاسشون کنی، فرصت های بیشتری برای پاس کردن اونا تو نوبت های بعدی (مثل امتحانات شهریور یا دی ماه) بهت داده میشه. هدف اینه که دانش آموز از درس و تحصیل دلسرد نشه و تا زمانی که دیپلمش رو بگیره، فرصت جبران داشته باشه.

یادت باشه، قانون تک ماده فقط برای درس های نظری کاربرد داره و شامل دروس مهارتی و کارورزی نمیشه.

جمع بندی نهایی

همون طور که دیدیم، قانون تک ماده یا تبصره یه فرصت خوب و نجات بخش برای دانش آموزانیه که تو درس هاشون با مشکل مواجه میشن. تو سال تحصیلی 1404، دانش آموزای دوره متوسطه دوم (دهم، یازدهم، دوازدهم) می تونن (بدون محدودیت نهایی یا غیرنهایی بودن درس)، و دانش آموزای دوره متوسطه اول (هفتم، هشتم، نهم) هم می تونن

شرط اصلی تو همه این مقاطع، داشتن یه نمره سالانه مشخص (معمولاً بالای 7 برای متوسطه دوم و بالای 30 برای متوسطه اول) و معدل کل مناسبه. اگه نمره هات پایین تر از حدنصاب قبولی باشه و شرایط تک ماده رو داشته باشی، این امکان به صورت خودکار تو کارنامه ات اعمال میشه و دیگه لازم نیست دوباره بری امتحان بدی.

اما یه نکته مهم: تک ماده، با اینکه یه راهکار جبرانیه، نباید به عنوان جایگزینی برای تلاش تحصیلی در نظر گرفته بشه. نمرات پایین تک ماده شده، روی معدل و سوابق تحصیلی ات تاثیر منفی میذارن و ممکنه تو آینده (مخصوصاً برای کنکور) برات دردسرساز بشن. پس همیشه سعی کن با تمام وجودت درس بخونی و نمرات عالی بگیری. اگه هم خدایی نکرده مجبور به استفاده از تک ماده شدی، نگران نباش، چون همیشه راهی برای ترمیم معدل و جبران وجود داره.

در نهایت، اگه تو شرایط خاصی قرار گرفتی یا ابهامی داشتی که تو این مقاله بهش اشاره نشده بود، بهترین کار اینه که با کادر آموزشی مدرسه ات، یعنی مدیر، معاون یا دفتردار، مشورت کنی. اونا دقیق ترین اطلاعات و راهنمایی ها رو بر اساس پرونده تحصیلی خودت بهت میدن.